CHIẾN DỊCH MÙA XUÂN 1813

 Chiến tranh giải phóng năm 1813  trong lịch sử chính thức của Đức được chia thành 2 giai đoạn : Chiến dịch mùa xuân - Frühjahrsfeldzug và Chiến dịch mùa thu - Herbstfeldzug . Trong lịch sử chính thức của Pháp thì toàn bộ cả 2 chiến dịch này đều được gọi chung là Chiến dịch Đức 1813  - Campagne d'Allemagne hay cụ thể hơn là Chiến dịch Sachsen 1813  - Campagne de Saxe .

I. Chiến dịch mùa xuân

Bối cảnh

Đế chế La Mã (800 SCN) được thành lập khi Charlemagne được Giáo Hoàng Leo III trao vương miện , kế thừa Đế chế Tây La Mã cũ đã sụp đổ từ 4 thế kỷ trước .  Đế chế La Mã mới không phải là một thực thể đơn nhất mà nó bao gồm hàng trăm thân vương quốc ở xứ Germania và miền Bắc xứ Italia . Vào năm 1512 thì Đế chế được đổi tên thành Đế chế La Mã Thần Thánh thuộc dân  tộc Đức - Heiliges Römisches Reich Deutscher Nation .  Tới năm 1805 thì lãnh thổ của Đế chế La Mã Thần Thánh gần như bao trọn toàn bộ xứ Đức . Kể từ thế kỷ XVI tới thế kỷ XVIII thì Áo - một thực thể thuộc đế chế dần dần lớn mạnh và trở thành thực thể lãnh đạo Đế chế nên các quân vương nhà Habsburg thường xuyên được bầu làm Hoàng Đế .  

Một thực thể nằm ở vùng biên giới phía Đông Bắc của Đế chế là Vương quốc Phổ , một nửa của đất nước này nằm trong đế chế nhưng nửa còn lại thì nằm ngoài . Công quốc Phổ - bang phía Đông của Vương quốc Phổ do theo đạo Tin Lành nên không thuộc Đế chế La Mã Thần Thánh . Riêng Hầu quốc Brandenburg cùng các bang phía Tây thì vẫn nằm trong đế chế nên khi trưởng nhà Hohenzollern cai trị vùng này thì họ sẽ dùng danh hiệu ‘’Tuyển hầu Brandenburg’’ còn khi cai trị các tỉnh phía Đông thì họ sẽ dùng danh hiệu ‘’Quốc vương Phổ’’ . Tương tự như vậy thì Lãnh địa Áo dù có lãnh thổ kéo dài từ Bắc Ý đến tận Balkan nhưng chỉ có các bang phía Tây (Đại công quốc Áo,Vương quốc Böhmen,… ) là thuộc Đế chế La Mã Thần Thánh.

Vương quốc Phổ vào năm 1806

Lãnh địa Áo trước năm 1866

Đế chế La Mã Thần Thánh 1789-1806

Vào năm 1805 sau khi đánh bại liên minh thứ ba trong chiến dịch Ulm-Austerlitz thì gần như toàn bộ các thân vương quốc nằm dọc sông Rhine đều bị Napoléon buộc rời khỏi Đế chế La Mã Thần Thánh để gia nhập thực thể mới đặt dưới quyền bảo hộ của Pháp - Liên bang sông Rhine (Rheinische Bundesstaaten) . Trước đó thì trong chiến dịch 1805 thì Bayern , Baden và Württemberg - 3 thành viên thuộc đế chế đã liên minh với Pháp để chống lại Áo . Khi Liên bang sông Rhine được thành lập vào năm 1806 thì Đế chế La Mã Thần Thánh chính thức tan rã .

Như vậy thì giai đoạn từ năm 1806 đến năm 1815 tại Đức tồn tại 3 thực thể chính trị lớn : Đế chế Áo , Liên bang sông Rhine và Vương quốc Phổ . 

Trong chiến dịch 1806-1807 ở Bắc Đức thì Napoléon đã hoàn toàn hủy diệt quân đội Phổ , qua đó biến Phổ thành chư hầu của mình . Bản thân Nga và Áo cũng buộc phải theo chính sách kinh tế lục địa của Napoléon nhằm bao vây cấm vận Anh , tuy nhiên việc đóng cửa đã gây hại cho nền kinh tế khắp châu Âu lục địa , riêng Pháp không bị thiệt hại nhiều bởi họ có tiền bồi thường chiến phí từ các nước bại trận nên người Đức vì thế dần dần căm ghét chính quyền thân Pháp .  Việc đóng cửa giao thương đã khiến thị trường chợ đen xuất hiện với quy mô lớn , tại Nga thì các tàu vận tải lậu không treo cờ bí mật giao thương với Anh . Napoléon không hài lòng với việc Sa hoàng nhắm mắt giả ngơ các hoạt động buôn lậu nên đã dẫn đến chiến dịch xâm lược Nga vào năm 1812 với kết quả là gần 40 vạn quân Pháp bị tiêu diệt trong giai đoạn rút lui vào mùa Đông

 

Chiến dịch mùa xuân , như trong lịch sử chính thức bắt đầu vào ngày 17/3/1813 khi Vương quốc Phổ tham gia Liên minh thứ 6 và tuyên chiến với Pháp  , tuy nhiên trên thực tế thì chiến dịch chống Pháp đã bắt đầu từ 3 tháng trước đó khi tàn quân của Napoléon rút lui khỏi Nga .

Vào tháng 12/1812 cách phía Đông biên giới Phổ-Nga khoảng 50km , các trung đoàn của Phổ dưới quyền Trung tướng Yorck thuộc Quân đoàn X quân đội Pháp tổ chức vây hãm tại Riga mà không bị ảnh hưởng như cánh quân chính rút lui từ hướng Moskva nên vẫn chưa vượt sông Niemen về phía Tây .

Trước đó kể từ tháng 10/1812 trong chiến dịch trên đất Nga của Napoléon , phía Nga đã nhiều lần bí mật liên lạc với Yorck để gợi ý về việc đổi phe . Đến tháng 12 khi chiến dịch của Napoléon kết thúc thảm bại thì các cuộc đàm phán tiếp tục được diễn ra giữa Yorck và Clausewitz* với kết hỏa là Công ước Tauroggen được kí kết , quân đoàn của Yorck giờ đây trở thành lực lượng trung lập và chỉ cần có mệnh lệnh từ Quốc vương thì Yorck sẽ tràn vào biên giới Phổ để tấn công quân Pháp  

*Khi Friedrich Wilhelm III đồng ý cho Napoléon mượn đường để đánh Nga , khoảng 300 sĩ quan yêu nước (1/4 lực lượng sĩ quan Phổ khi ấy) đã phẫn nộ , rời ngũ và sang Nga để tiếp tục chống Napoléon . 

Hòa ước Tauroggen

Dù được dân chúng và quân đội ủng hộ mãnh liệt , tuy nhiên để có thể đưa Phổ gia nhập Liên minh thứ sáu là điều không hề dễ dàng, bởi Friedrich Wilhelm III khi ấy là một người rất kinh sợ Napoléon khi bản thân từng chứng kiến ‘’Đội quân kỷ luật thép của Friedrich Đại Đế’’ bị nghiền nát trong chiến dịch Jena-Auerstedt năm 1806 . Thất bại từ chiến dịch năm ấy khiến Phổ phải chấp nhận hoàng loạt các hiệp ước ngặt nghèo tới mức bị gọi là ‘’nhục nhã’’  và ông sợ rằng chỉ cần một nước đi sai lầm thì Napoléon sẽ tiêu diệt phần còn lại từ vương quốc của mình . Yếu tố tiếp theo chính là việc sức mạnh quân đội Phổ vào thời điểm đó bị giới hạn ở mức 42 000 quân bởi hiệp ước Paris 1808 , ngoài ra không được gọi quân dịch hay tổ chức vệ binh quốc gia . Do đó để có thể tập hợp một lực lượng đủ mạnh để chống lại quân Pháp thì buộc phải đặt dưới quyền chỉ huy của các Tập đoàn quân Liên Minh , nghĩa là đặt số phận đất nước của mình vào tay Sa hoàng Alexander I .  

Lúc này dù Friedrich Wilhelm III muốn hòa hoãn trung lập nhưng thủ tướng von Hardenberg nhận ra đây là thời cơ để đưa Phổ thoát khỏi phận làm chư hầu cho Pháp , đồng thời mở rộng lãnh thổ về phía Tây nhằm thiết lập thế chủ đạo trong việc kiểm soát toàn bộ Bắc Đức  . Để thực hiện được mục tiêu này , Hardenberg sử dụng lòng căm phẫn chế độ Napoléon của người Đức lúc bấy giờ cũng như sự hỗ trợ của quân đội Nga - vào lúc ấy đã bắt đầu tràn vào xứ Đức tới phòng tuyến sông Oder để bắt đầu cuộc kháng chiến toàn dân hệt như ở Tây Ban Nha và Nga . Đây là lí do vì sao các chiến dịch được tiến hành bởi Liên minh thứ sáu ở Trung Âu từ năm 1813 đến năm 1815 , dù cho tới tận lãnh địa Pháp và Bỉ nhưng vẫn được gọi là ‘’Befreiungskriege’’ - Các cuộc chiến tranh giải phóng .

Sợ rằng quân Pháp đồn trú tại Berlin sẽ bắt giữ Friedrich Wilhelm III làm tù binh , ông đã bỏ trốn tới Breslau - thủ phủ của tỉnh Schlesien vào ngày 25/1/1813 .

Ngay khi biết được tin về quân đoàn của Yorck , Napoléon đã yêu cầu quân đội Phổ lập thêm một quân đoàn mới và cùng với tàn quân của Grande Armée chỉ huy bởi Eugène thiết lập tuyến phòng ngự dọc sông Nieman để chặn đứng quân Nga , trong khi ông đang tập hợp một tập đoàn quân mới để tiến hành chiến dịch tiếp theo . Thủ tướng Hardenberg sau đó vẫn cho tiến hành lập một quân đoàn mới dưới quyền Trung tướng Bülow (Quân đoàn dự bị Đông và Tây Phổ) để đối phó với yêu cầu từ phía Pháp , nhưng trên thực tế thì quân đoàn này dựng định sẽ được dùng để chống Pháp*. Napoléon vào lúc đó lo sợ rằng Bülow sẽ đổi phe giống Yorck nên đã đặt Bülow dưới quyền chỉ huy của Thống chế Victor . Tuy nhiên Bülow không nghe theo lệnh của Victor mà phục tùng Friedrich Wilhelm III ,chỉ bố trí rải rác dọc vùng Pommern chứ không đánh nhau với quân Nga . Tới lúc này thì Eugène không thể tin tưởng người Phổ nên buộc phải rút lui về phòng tuyến sông Oder vào tháng 2/1813 , dù vậy thì do không có sự hỗ trợ của quân đoàn Bülow nên phòng tuyến Oder cũng nhanh chóng sụp đổ .  Eugène tiếp tục rút lui về Berlin vào ngày 18/2/1813 , lúc này đã sẵn sàng trước việc Phổ có thể tuyên chiến với Pháp vào bất cứ lúc nào .

*Có thể thấy đây là sai lầm của Napoléon khi ông yêu cầu Phổ tăng cường lực lượng trong khi họ đang đàm phán với Nga , để rồi chính lực lượng này quay lại đối đầu với ông (quân đội Phổ trước đó bị Hòa ước Tilsit giới hạn sức mạnh)

Vào ngày 28/2/1813 , Hiệp ước Kalisch được kí kết , Vương quốc Phổ tham gia liên minh chống Pháp cùng Anh và Nga , theo đó Phổ sẽ lập một đạo quân khoảng 80 000 người để bổ sung cho 150 000 quân Nga khi ấy . Tuy nhiên phải đến tận ngày 16/3 thì Friedrich Wilhelm mới tuyên chiến với Pháp , bởi cần phải có thời gian để tổ chức một đội quân có quy mô đủ mạnh trước khi tiến hành chiến dịch .

Vào ngày 15/3 , Napoléon nói với Thái tử Hassfeld rằng ông sẵn sàng nhượng bộ với Phổ , nhưng tất cả đã quá muộn . Vào ngày 16/3 thông báo tuyên chiến của Quốc vương được gửi tới ngoại trưởng Phổ , tới ngày 17/3  thì hiệp ước liên minh chính thức với Nga được kí kết , tới ngày 20/3 thì hiệp ước này được công bố với truyền thông báo chí , cùng lời tuyên chiến chính thức với Pháp .

 

2.Các lực lượng liên minh

Thất bại trong chiến dịch Jena-Auerstedt năm 1806 trước Napoléon được xem là một thất bại kinh hoàng  của đội quân ‘’Frederick Đại Đế’’ thổi bùng không khí thù hận và mong muốn báo thù trong quân đội .Những thất bại cay đắng này được mở cuộc điều tra vào năm 1808 và các báo cáo được công bố vào năm 1809 . Trong số 142 tướng lĩnh và 885 sĩ quan cao cấp trong chiến dịch năm đó , 17 tướng và 50 sĩ quan bị giáng chức , 86 tướng và 584 sỹ quan buộc rời khỏi quân đội trong danh dự chỉ 22 tướng và 185 ở lại vị trí của mình. 7 sĩ quan cấp cao bị tuyên án tử hình vì đã đầu hàng các pháo đài quá sớm nhưng Quốc Vương đã giảm án cho những người này xuống tù chung thân . Trong số 6069 Hạ sĩ quan chỉ có 1584 được phép tại ngũ , 3924 ‘’tự nguyện rời khỏi quân ngũ trong danh dự’’ và số còn lại bị đuổi khỏi quân đội . Các thất bại trước Napoléon cho thấy rõ sự lỗi thời cũng như nhiều điểm yếu trong việc vận hành và chỉ huy quân đội , nhiều  sỹ quan muốn cải cách theo mô hình quân đội Pháp nhưng nhóm bảo thủ hơn lại muốn giữ lại những truyền thống từ thời Frederick. Tuy nhiên thất bại vào năm 1806 là quá đủ để Friedrich Wilhelm III. ngồi yên mà không làm gì , Hội đồng cải cách quân sự (Militär-Reorganisationskommision) được lập ra gồm những sĩ quan hàng đầu của phe cải cách như Schanhorst , Boyen , Grolmann  . Lợi thế của nhóm cải cách chính là những cải cách về xã hội , từ đấy mà Scharnhost , Gneisenau cùng những đồng nghiệp khác có thể bắt tay để biến  ‘’đội quân kỷ luật thép của Frederick Đại Đế’’ thành đội quân quy mô lớn , đội quân của quốc gia-dân tộc ở bối cảnh hiện đại .

Hai nội dung cải cách đáng chú ý nhất là :
- Hệ thống Tham Mưu của Schanhorst cùng Học viện chiến tranh
- Hệ thống quân dịch toàn quốc bắt buộc (thường được gọi là hệ thống Krümper và hệ thống Landwehr) , học hỏi từ hệ thống Leveé en masse từ cách mạng Pháp  .

Để thực hiện được mô hình quân đội theo cải cách thì trước tiên phải tìm cách để lách luật bởi hòa ước Tilsit năm 1807 có gài nhiều điều khoản cực kỳ ngặt nghèo nhằm giới hạn sức mạnh của quân đội Phổ . Một trong số những điều khoảng đó là :

- Quân số không được phép lớn hơn 42 000 người , cấm không được phép tổ chức dân quân hay huấn luyện lực lượng dự bị (thời gian phục vụ tại ngũ của mỗi binh sĩ được quy định không được phép quá ngắn để ngăn chặn điều này)

Để đối phó với điều khoản này thì hệ thống Krümper của Schanhorst  được áp dụng để thay thế cho hệ thống Kanton cũ . Theo đó thì mỗi tháng , mỗi một đại đội sẽ cho 3-5 binh sĩ ‘’về nghỉ phép’’  . Những ,,Krümper’’ sau đó sẽ được bí mật gọi vào quân ngũ để huấn luyện trong thời gian ngắn , trước khi được trả về khi những binh sĩ chính quy đã trở về sau kì nghỉ phép . Bằng cách này thì các Krümper không được tính vào con số 42 000 quân giới hạn trong hòa ước Tilsit , và lực lượng này sẽ được dùng để lập thành các tiểu đoàn dự bị . Tới ngày 1/2/1813 thì toàn quốc có khoảng 41 600 Krümper , đủ để lập 52 tiểu đoàn dự bị . Như vậy thì bằng cách sử dụng hệ thống Krümper thì quân đội Phổ có thể mở rộng quy mô gấp đôi mức quy định bởi hòa ước Tilsit trong thời gian ngắn , nhưng đây vẫn chưa phải là tất cả bởi Schanhorst đang nhắm đến việc sử dụng toàn bộ nguồn lực của vương quốc để chiến đấu .

Vào ngày 3/2/1813 , Friedrich Wilhelm III. đã ký sắc lệnh tuyên bố mọi công dân Phổ đều có nghĩa vụ bảo vệ tổ quốc . Sắc lệnh đóng vai trò là nền tảng của hệ thống nghĩa vụ quân sự nổi tiếng của Phổ sẽ được sử dụng đến tận Thế chiến I. . Vào ngày 17/2 , nghị viện Phổ đã đưa ra pháp lệnh ,,Landwehr và Landsturm’’ . Theo pháp lệnh này thì mọi công dân nam từ 17-40 tuổi có khả năng cầm vũ khí đều được gọi là ,,Landwehr’’ , những người còn lại (nam dưới 17 tuổi và trên 40 tuổi) được gọi là ,,Landsturm’’. Như vậy thì các đơn vị Landwehr có thể tận dụng những người lớn tuổi đã từng phục vụ cho quân đội Phổ trước đó , tuy nhiên vào đầu năm 1813 thì chỉ còn 16 000 cựu binh đủ trẻ để được gọi vào Landwehr nên phần lớn lực lượng sẽ là thanh niên chưa trải qua huấn luyện .  Toàn bộ đất nước sẽ được chia thành nhiều vùng Landwehr khác nhau , ở mỗi vùng sẽ tổ chức một Lữ đoàn Landwehr gồm 4 tiểu đoàn (riêng Kỵ binh Landwehr được tổ chức theo tỉnh) . Để hoàn thành quá trình chuẩn bị cho chiến tranh thì vào ngày 15/3 thì Schanhorst đề xướng lên cho Friedrich Wilhelm III. chuẩn bị lệnh tổng động viên toàn bộ Vương quốc Phổ , đề xuất này được chấp thuận vào ngày 17/3  và mệnh lệnh tiếp theo vào ngày 21/3 theo đó toàn bộ các công dân Phổ , bất kể tuổi tác , thuộc tầng lớp nào , trình độ giáo dục và hoàn cảnh cá nhân ra sao đều phải tham gia trận chiến sắp tới bằng cách trực tiếp hoặc gián tiếp với ngoại lệ là trẻ em , người già và người khuyết tật . Theo đó những ai thuộc tầng lớp thường dân sẽ có nghĩa vụ phục vụ cho các tiểu đoàn bộ binh chính quy hoặc Landwehr , ai thuộc tầng lớp trung lưu sẽ làm  ,,Freillingen Jäger’’ * hoặc làm sĩ quan Landwehr  , ai thuộc tầng lớp quý tộc sẽ làm sĩ quan cho các tiểu đoàn chính quy . Vấn đề còn lại là lấy đâu ra trang bị để tổ chức các lữ đoàn Landwehr ? Theo kế hoạch thì 32 tiểu đoàn Landwehr (825 binh sĩ/tiểu đoàn) , 100 kỵ đội (100 kỵ sĩ/kỵ đội) sẽ được tổ chức , như vậy thì cần đến 120 000 khẩu súng . Do súng điểu thương được tài trợ bởi Anh và Áo nên cần phải chờ thêm thời gian , số còn lại sử dụng súng của Pháp bỏ lại trong chiến dịch ở Nga .   

*: ,,Pháp lệnh Freillingen Jäger’’  được ban hành vào ngày 3/2 , theo đó mỗi tiểu đoàn bộ binh và mỗi trung đoàn kỵ binh sẽ tổ chức thêm một phân đội Jäger , gồm thành phần tri thức tình nguyện nhập ngũ . Phân đội này mặc áo khoác màu xanh lá truyền thống của Jäger , còn các trang thiết bị còn lại thì dùng chung với trung đoàn , mỗi người có thể tự mang theo súng săn của mình hoặc trung đoàn sẽ cấp súng điểu thương .

Toàn bộ những nỗ lực của hội đồng cải cách quân sự cùng với viện trợ quân sự từ liên minh đã giúp Phổ có thể tổ chức 110 000 quân khi Napoléon trở lại chiến trường Đức , đây là điều mà chính Napoléon cũng không tính tới được .

- Không được phép tổ chức các sư đoàn

Để đối phó với điều khoản này thì hội đồng đề xuất sử dụng hệ thống ‘’lữ đoàn’’ để thay thế. Trong hệ thống ‘’lữ đoàn’’ thì mỗi lữ đoàn sẽ gồm 7-8 tiểu đoàn bộ binh (từ 2 trung đoàn) và 12 kỵ đội (3 trung đoàn) , như vậy thì lần đầu tiên thì bộ binh và kỵ binh sẽ được huấn luyện cùng nhau trong các cuộc tập trận vào thời bình của lữ đoàn . 42 000 quân sẽ được phân thành 6 lữ đoàn hoạt động ở 6 vùng của đất nước khi ấy . Như vậy thì mỗi lữ đoàn có sức mạnh vào khoảng 8000 quân - tương đương một sư đoàn dưới sức , trên chiến trường thì dưới các lữ đoàn này sẽ tổ chức thành 2-3 lữ đoàn bộ binh và 1-2 lữ đoàn kỵ binh vào lúc đó thì các lữ đoàn ban đầu đóng vai trò không khác gì một sư đoàn bộ binh . Khi có chiến tranh thì các quân đoàn kiểu Pháp sẽ được lập từ hỗn hợp 4 lữ đoàn chính quy/Landwehr .  Về sau thì một số sư đoàn kiểu Pháp được thành lập dựa trên khung xương của các lữ đoàn này , với mỗi sư đoàn gồm 1 trung đoàn chính quy , 1 trung đoàn dự bị , 1 trung đoàn Landwehr , 1 trung đoàn kỵ binh và 1 khẩu đội . Pháo binh được tổ chức thành 3 lữ đoàn , mỗi lữ đoàn gồm 12 đại đội pháo bộ* và 3 đại đội pháo kỵ , tổng cộng 45 đại đội với 6000 người . Ngoài ra còn có 4 đại đội pháo đài và 3 đại đội công binh dã chiến .

* : từ giai đoạn sau của năm 1813 thì các ‘’đại đội’’ mới chính thức được đổi thành ‘’khẩu đội’’ để phù hợp với bản chất tác chiến .

Cải cách đột phá nhất của hội đồng cải tổ quân sự là sự thay đổi về tiêu chí lựa chọn , thăng hàm sĩ quan từ theo cấp bậc trong xã hội thành năng lực và trình độ học vấn của người được xét đến . Tuy nhiên những vị trí quan trọng nhất như chỉ huy tập đoàn quân , quân đoàn bắt buộc phải là người có ảnh hưởng chính trị mạnh nên phải có giải pháp khác . Để khắc phục điều này , Schanhorst lúc đó đã đưa vào áp dụng mô hình hệ thống tham mưu mà mình đã nghiên cứu từ nhiều năm trước . Theo đó thì mỗi chỉ huy tập đoàn quân , quân đoàn và lữ đoàn đều có cho mình một ban tham mưu đứng đầu bởi một tham mưu trưởng được huấn luyện trong môi trường tri thức để đóng vai trò làm người cố vấn trong các hoạt động tác chiến (ví dụ Thượng tướng kỵ binh Karl von Reyher-tổng tham mưu trưởng quân đội Phổ 1848-1857 có xuất thân là hạng thường dân ) . Vai trò và trách nhiệm cũng như ảnh hưởng của tham mưu trưởng trong hệ thống này rất lớn nên quân đội Phổ áp dụng hệ thống ‘’trách nhiệm đôi’’ , theo đó thì tư lệnh sẽ phải chịu trách nhiệm cho mệnh lệnh của mình và tham mưu trưởng sẽ phải chịu trách nhiệm về lời khuyên của mình cho tư lệnh . Để làm việc trong các vị trí tham mưu thì một người sĩ quan sẽ phải thi đậu và trải qua 3 năm đào tạo tại ,,Trường chiến tranh đại cương’’ (Allgemeine Kriegsschule) - tiền thân của ,,Học viện chiến tranh’’ (Kriegsakademie) . Tham mưu trưởng có toàn quyền lựa chọn các sĩ quan xuất sắc trong trường để đưa vào các vị trí tham mưu trong ngũ , hiệu trưởng đầu tiên của trường là Clausewitz - học trò cũ của Scharnhorst . Ngoài ra thì bộ tổng tham mưu (hệ thống tham mưu của Massenbach - cựu sĩ quan Phổ) cũng được Schanhorst chỉnh sửa lại theo mô hình của mình . Bản thân Schanhorst là tổng tham mưu trưởng đầu tiên của quân đội Phổ   .

Về các lực lượng tự phát , học hỏi theo Cossack của Nga thì các ,,Trung đoàn kỵ binh quốc gia’’  (Nationalkavallerieregiment) , ,,Quân đoàn tự do’’  (Freikorps) và ,,Quân đoàn đột kích’’ (Streifkorps) được thành lập tại địa phương gồm toàn những thanh niên tình nguyện (bao gồm Landsturm - những người không có đủ sức khỏe để phục vụ trong quân đội)  cùng trang thiết bị tài trợ bởi người dân địa phương. Lực lượng này hoạt động chủ yếu sau lưng địch , sử dụng lối đánh du kích theo kiểu Cossack .  Friedrich Wilhelm III. cho phép các sĩ quan như Thiếu tá von Lützow* , Đại tá von Reuß và Đại úy von Reiche thành lập các quân đoàn tự do ở các tỉnh bị chiếm đóng của Phổ , miễn là làm đúng với ,,Pháp lệnh Freillingen Jäger’’ . 

*Quân đoàn tự do của Lützow , mặc áo khoác đen , viền đỏ , khuy vàng - 3 màu đen , đỏ , vàng của quân đoàn này về sau đã trở thành cảm hứng cho các phong trào thống nhất Đức vào giữa thế kỷ 19 và là quốc kỳ của CHLB Đức ngày nay 

 

Tình trạng của quân đội Phổ vào cuối tháng 2 , đầu tháng 3 là chưa đủ để có thể chiến đấu vào mùa xuân và mùa hè , nhất là bởi Landwehr cần phải có thời gian huấn luyện và trang bị vũ khí nên phải đợi ít nhất đến tháng 8 để lực lượng này đạt mức độ sẵn sàng chiến đấu . Như vậy thì lực lượng chính quy sẽ là xương sườn gánh vác toàn bộ khả năng chiến đấu của quân đội Phổ trong chiến dịch mùa xuân . Lực lượng này bao gồm :

- Quân đoàn I. (I.Armeekorps) của Yorck nâng quân số về mức ban đầu bằng cách bổ sung các tiểu đoàn dự bị bằng Krümper , tuy nhiên sức mạnh chiến đấu của quân đoàn vẫn không cao do nhiều người đã bị bệnh dịch lây nhiễm vào đầu chiến dịch . Tổng cộng quân đoàn có 19 tiểu đoàn , 16 kỵ đội , 9 khẩu đội , 3 đại đội công binh (19 850 sĩ quan , binh sĩ và 72 khẩu pháo)

- Quân đoàn dự bị Đông và Tây Phổ (Ost und Westpreußische Reservekorps) của Bülow với 11 tiểu đoàn , 8 kỵ đội , 3 khẩu đội (khoảng 10 600 binh sĩ và 24 pháo) theo mệnh lệnh của Friedrich Wilhelm vào ngày 1/3 - sẽ được đặt dưới quyền của Quân đoàn I. và đổi tên thành Sư đoàn 2 (2.Division)

- Lữ đoàn Pommern của Thiếu tướng von Borstell tại Kolberg ban đầu nằm dưới quyền của Bülow có sức mạnh 4 tiểu đoàn , 6 kỵ đội , 2 khẩu đội và 1 trung đội công binh (4500 binh sĩ , 16 pháo)

- Phần còn lại của quân đội dưới quyền Thượng tướng kỵ binh Blücher , gồm thành phần từ Lữ đoàn Brandenburg và 2 lữ đoàn Schlesien không tham gia chiến dịch tại Nga . Tổng cộng 21.75 tiểu đoàn , 42  kỵ đội , 12.5 khẩu đội , 1 đại đội công binh (28 300 binh sĩ , 100 pháo) .

Ngoài ra thì đến giữa tháng ba , quân đoàn tự do Lützow đã tổ chức 1 tiểu đoàn và 2 kỵ đội đầu tiên với tổng cộng 1050 người . Về sau thì tham gia quân đoàn còn có các nhạc sĩ , nhà thơ nổi tiếng ví dụ như Carl Körner , Georg  Kersting , Friedrich Friesen và 2 phụ nữ giả trai (Eleonore Prochaska và Anna Lühring)

Tổng sức mạnh chính quy của quân đội Phổ vào ngày 17/3 là khoảng 65 000 người và 212 pháo , không tính các lực lượng đang tổ chức vây hãm tàn quân Pháp trong các pháo đài ở gần biên giới phía Đông đất nước (khoảng 47 000 người và 60 pháo) . Khoảng 30 000 người trong số đó sẽ hành quân đến mặt trận để tham gia cùng tập đoàn quân chính quy trong suốt chiến dịch mùa xuân . Cố thủ trong các pháo đài là các lực lượng dự bị đang được thành lập với sức mạnh ước tính khoảng 23 000 người . Như vậy thì tổng sức mạnh của cả Vương quốc Phổ vào tháng 3/1813 là 135 000 sĩ quan , binh sĩ và 272 khẩu pháo .

 

Tại Nga , phần lớn lực lượng sĩ quan đều thuộc tầng lớp quý tộc , quá trình tuyển chọn và thăng hàm vẫn dựa theo quyền thế dòng họ và lịch sử phục vụ chứ không phải thành tích trên chiến trường , do đó có nhiều gia tình quý tộc cố tình cho con mình vào ngũ từ lúc nhỏ để có lịch sử phục vụ lâu hơn , dễ thăng tiến hơn . Đối với thường dân hoặc trung lưu thì rất khó để trở thành sĩ quan , thường thì họ phải phục vụ trong ngũ từ 10-20 năm để có thể thăng tiến thành sĩ quan , lấy ví dụ trong trận Borodino thì có tới 64 hạ sĩ quan đã phục vụ từ 10-25 năm trước , thậm chí có 3 hạ sĩ quan đã phục vụ trong ngũ từ 24-27 năm .

Sau thất bại trong chiến dịch năm 1805 và 1807 , quân đội Nga tiến hành cải tổ và đưa vào áp dụng một số hệ thống của quân đội Pháp , điển hình là mô hình Quân Đoàn-Sư Đoàn . 18 sư đoàn kiểu Pháp đầu tiên được thành lập vào năm 1806 , mỗi sư đoàn gồm 2-3 lữ đoàn bộ binh và 1 lữ đoàn kỵ binh , mỗi lữ đoàn gồm 2-3 trung đoàn . Sau đó hệ thống quân đoàn được đưa vào sử dụng từ năm 1809 , mỗi quân đoàn bộ binh (пехотный корпус) gồm 2 sư đoàn bộ binh và  pháo binh dự bị (24-36 pháo) . Các quân đoàn có khả năng tác chiến độc lập và độ cơ động cao nên có thể nhóm các quân đoàn gần nhau thành một tập đoàn quân trên chiến trường , vào năm 1812 thì các lực lượng ở phía Tây của quân đội Nga bao gồm

- Các quân đoàn bộ binh : 1 , 2 , 3 , 4 , 5 , 6 (Tập đoàn quân Tây 1)
- Các quân đoàn kỵ binh* : 1 ,2 ,3 (Tập đoàn quân Tây 1)
- Quân đoàn Cossack (Tập đoàn quân Tây 1)
- Các quân đoàn bộ binh : 7 , 8 (Tập đoàn quân Tây 2)
- Sư đoàn bộ binh 27 (Tập đoàn quân Tây 2)
- Quân đoàn kỵ binh 4 cùng một vài trung đoàn Cossack (Tập đoàn quân Tây 2)
- Quân đoàn ,,Kamensky’’ , Quân đoàn ,,Markov’’ , Quân đoàn ,,Osten-Sacken’’ , Quân đoàn ,,Lambert’’ (Tập đoàn quân dự bị 3)
- Các quân đoàn bộ binh : 1 , 2 , 3 ,4 , dự bị (Tập đoàn quân sông Dunai)
- Các quân đoàn ở mặt trận khác (Riga , Phần Lan , dự bị 1 , dự bị 2 , dự bị Smolensk, dự bị Kaluga , … )

Đây là chưa tính tới các lực lượng tình nguyện đến từ Phổ và Áo, nổi tiếng nhất là  ,,Binh đoàn Nga-Đức’’ của Bá tước Wallmoden

*Kỵ binh tuyến và Cossack là hai lực lượng khác nhau . Kỵ binh tuyến ở đây không bao gồm Cossack mà chỉ kỵ binh tổ chức giống với các lực lượng kỵ binh chính quy khác ở châu Âu (ví dụ như Khinh kỵ , Thương kỵ , Long kỵ , Thiết kỵ)

Kể từ năm 1810 thì mỗi trung đoàn bộ binh được tổ chức thành 2 tiểu đoàn chính quy (1  và 3) và 1 tiểu đoàn dự bị (2) . Đến năm 1811 thì tiểu đoàn dự bị 4 được tổ chức , dựa theo mô hình của Pháp . Các trung đoàn Jäger  được tổ chức hệt như bộ binh tuyến , được gộp lại thành các sư đoàn Jäger .

‘’Hệ thống 1805’’ được Alexei Arakcheyev đưa vào áp dụng từ năm 1806 để tái tổ chức lại binh chủng pháo binh , theo đó thì các trung đoàn pháo binh được tổ chức lại thành các lữ đoàn pháo binh , mỗi lữ đoàn gồm 2 đại đội hạng nặng , 2 đại đội hạng nhẹ và 1 đại đội pháo kỵ , mỗi đại đội gồm 3 phân đội , mỗi phân đội gồm 2 cặp (vzvod) , mỗi cặp gồm 2 pháo , chỉ huy bởi 1 hạ sĩ quan .

Với khoảng 40 triệu dân vào thế kỷ 19 thì Nga luôn luôn phải gọi quân dịch với thời gian phục vụ tại ngũ rất dài (lên đến 25 năm) để bảo vệ vùng lãnh thổ rộng khổng lồ của mình . Năm 1812 là năm gọi quân dịch với quy mô lớn nhất , hơn 400 000 người được gọi vào ngũ trong 3 đợt khác nhau để tổ chức và bổ sung cho 3 tập đoàn quân chính chống lại Napoléon . Ở giai đoạn cuối chiến tranh vệ quốc , vào ngày 12/12 thì tổng sức mạnh của quân đội ở hướng Tây chỉ đạt 150 000 người (Tập đoàn quân Tây 1 , Tập đoàn quân Tây 2 , Tập đoàn quân sông Danube) nên Sa hoàng Alexander đã thận trọng gọi quân dịch để chuẩn bị cho trận chiến phòng ngự tiếp theo khi Napoléon quay trở lại .

’’Napoléon đã làm gì ? Ông ấy quay trở về Pháp để lập thêm một đạo quân mới . Người Nga biết rõ điều này nên muốn đàm phán bằng quy mô lực lượng nếu Napoléon ngỏ ý muốn hòa bình .  Thậm chí Gneissenau cũng thừa nhận rằng người Nga không thể tiến quá xa bên bờ kia sông Vistula. ‘’ - Nam tước von Müffling

 

‘’Quân đội Nga hoàn toàn gánh vác cuộc chiến ở Trung Âu vào giai đoạn đầu . Sau khi mất 250 000 quân khi phòng ngự đất mẹ vào năm 1812 , các lực lượng tuyến đầu của Sa hoàng chỉ còn lại 51 745 binh sĩ , 12 283 kỵ sĩ và 439 pháo khi họ vượt qua biên giới Phổ . Lực lượng tiếp viện sẽ không thể kịp di chuyển tới mặt trận trước tháng 4 , gồm 12 674 binh sĩ , 2 307 kỵ sĩ và 48 pháo . Các lực lượng ở tuyến hai của Nga - 56 776 binh sĩ , 9 989 kỵ sĩ và 319 pháo - đang vây hãm các pháo đài dọc sông Vistula và sông Oder . Một lực lượng dự bị gồm 41 100 binh sĩ đang được gọi ở Nga . Đối đầu với quân Nga , Eugène có 44 110 binh sĩ và 81 pháo . Các ổ cố thủ của Pháp dọc sông Elbe , Oder , Vistula và ở Đại công quốc Warsawa có sức mạnh tổng cộng 69 250 binh sĩ . Các lực lượng tiếp viện của Pháp nằm giữa sông Rhine và sông Elbe đạt 142 905 binh sĩ và 320 pháo . ‘’ - Đại tham mưu Đức , Lục quân Phổ vào năm 1813 , Berlin 1914

Chỉ huy cụm tập đoàn quân phía Tây của Nga - Thống chế Kutuzov cũng thiên về việc dừng lại ở sông Vistula , nên chả việc gì phải đâm sâu vào Đức , quan điểm của ông là dùng Napoléon để kiềm chế sức ảnh hưởng của Anh tại châu Âu nên nếu các dân tộc khác muốn thoát khỏi chế độ Napoléon thì họ phải tự mình chiến đấu giống như người Nga đã làm . Ngược lại với Kutuzov thì cũng có những người thuộc phe hạ bệ Napoléon , tìm cách thuyết phục Sa hoàng liên minh với Phổ và Áo,sau đó tiến sâu vào Đức để giải phóng Đức khỏi tầm ảnh hưởng của Pháp . Kết quả của những nỗ lực này là Hiệp ước Kalisch được kí kết vào ngày 28/2/1813 với Phổ .

3.Quân đội Pháp cùng các đồng minh

Để thay thế lực lượng cùng các trang thiết bị đã bị mất ở Nga (500 000 binh sĩ ,150 000 con ngựa , 1000 khẩu pháo và 25 000 xe ngựa) , thì đây không còn là vấn đề tái tổ chức quân đội mà là tạo mới hoàn toàn cả một đạo quân , điều này lại càng khó khăn hơn khi Napoléon trước đó tin rằng chiến dịch tại Nga sẽ thắng lợi nên không nghĩ tới phương án cứu sinh . Ngoài ra các cuộc chiến tranh liên tục suốt 2 thập kỷ qua đã tiêu tốn hết toàn bộ các thanh niên Pháp có khả năng cầm vũ khí và do đó chỉ còn lại các thiếu niên chưa trưởng thành .

.Vậy thì chỉ có phép màu thần kỳ nào đó thì Pháp với có thể tạo ra được một đạo quân mới đủ mạnh để chinh chiến ở Đức và phép màu đó chính là Napoléon .

- 20 000 sĩ quan , binh sĩ còn sống sót , trở về từ chiến dịch Nga .
- 2000 binh sĩ và 20 đại đội pháo trước đó cố thủ trong các pháo đài ở Phổ
- Khoảng 10 000 binh sĩ cố thủ tại các pháo đài ở Pháp (hầu như không có sức khỏe đủ tốt để tham gia chiến dịch dã chiến)
-98 đại đội thủy quân , khoảng 7000 người trước đó phục vụ ở các bến cảng và trên tàu chiến
-4 trung đoàn pháo thủy quân , biên chế thành 12 tiểu đoàn với tổng cộng 12 000 binh sĩ lâu năm cùng 4000 tân binh vừa gọi vào năm 1812

- 2 tiểu đoàn cảnh sát Paris với tổng cộng 1000 binh sĩ
- 116 đại đội dự bị địa phương với tổng cộng 4000 binh sĩ và 3000 kỵ binh sen đầm
- 40 000 cựu binh gọi về từ chiến trường Tây Ban Nha , sau khi được thay thế bởi tân binh tại đây .

Lực lượng này , tổng cộng khoảng 100 000 người sẽ đóng vai trò làm nòng cốt để tổ chức một tập đoàn quân mới để gửi đến chiến trường Đức .

Tham gia cùng với lực lượng nêu trên là khoảng 78 000 ,,Cohort’’ đến từ các tiểu đoàn thuộc đợt gọi binh dịch đầu tiên của Vệ binh quốc gia (Garde Nationale) vào tháng 3 năm 1812 . Vệ binh quốc gia ban đầu là lực lượng được dùng để phòng thủ nội địa Pháp trong khi Napoléon đang chinh chiến ở Nga , nên tính tới tháng 12/1812 thì lực lượng này đã có ít nhất 9 tháng huấn luyện và có khả năng tác chiến không thua kém gì quân đội chính quy . Theo nghị quyết thượng viện vào ngày 11/1/1813 thì toàn bộ 78 000 Cohort được cải biên thành bộ binh chính quy , tổ chức thành 22 trung đoàn bộ binh và 3 trung đoàn pháo binh . Mỗi trung đoàn bộ binh được tổ chức thành 4 tiểu đoàn dã chiến , 1 tiểu đoàn dự bị và 1 đại đội pháo binh ; mỗi trung đoàn pháo binh được tổ chức thành 22 đại đội .  


Như vậy là đã có trong tay 178 000 quân , bước tiếp theo Napoléon cần phải bổ sung quân số vào các đơn vị khung trước khi bắt đầu hành quân đến chiến trường . Khoảng 137 000 binh sĩ thuộc lứa gọi quân dịch vào tháng 9/1812 đã có mặt tại doanh trại khi Napoléon trở về Paris vào tháng 12/1812 nên việc còn lại là hành quân đến chiến trường , vừa hành quân vừa huấn luyện .

Đêm ngày 9/1-10/1 sau khi nghe tin về Hòa ước Tauroggen và việc quân Nga tràn vào Đông Phổ , Napoléon bắt đầu nghi ngờ rằng Phổ có thể sẽ quay lại chống Pháp , do đó ông đã trình lên Thượng viện Pháp nhằm gọi thêm 250 000 thanh niên đến chiến trường . Lệnh triệu tập được đưa ra vào ngày 11/1 , theo đó : 100 000 thanh niên nam giới đạt 20 tuổi vào các năm 1809 , 1810 , 1811 và 1812 phải có mặt ngay lập tức tại doanh trại và 150 000 thanh niên nam giới sẽ đạt 20 tuổi vào năm 1814 sẽ có mặt vào tháng 3 .

 

Về các lực lượng đồng minh , khoảng 35 000 quân  từ Liên bang sông Rhine  cùng 30 000 quân từ Vương quốc Ý sẽ được tập hợp . Riêng Đại công quốc Warzawa vào lúc này đã bị Nga chiếm đóng nên không thể gọi thêm quân , lực lượng Ba Lan còn sót lại sau chiến dịch ở Nga là quân đoàn của Poniatowski .  Về Liên bang sông Rhine , Napoléon không thể trông chờ quá nhiều vào sự ủng hộ của người Đức bởi Quốc Vương Sachsen đang bắt đầu phân vân chưa biết nên ngã theo phe nào còn chính phủ Vương quốc Westfalen và Đại công quốc Berg thì sợ nếu theo Pháp quá nhiệt tình thì lòng dân phẫn nộ sẽ nổi dậy lật đổ chính quyền .

Như vậy thì trên lý thuyết , với 480 000 quân không tính các lực lượng bị vây hãm ở Phổ thì Pháp sẽ hoàn toàn vượt trội hơn so với quân Nga ở Ba Lan , tuy nhiên thái độ của Áo và Phổ với Pháp mang màu sắc thù địch , không thể biết được khi nào cả hai sẽ ngã theo liên minh để quay đầu đánh Pháp nên ưu thế này chưa thể chắc chắn được . Chính vì thế mà nội các của Napoléon phải tìm cách nói với dân chúng sao cho hợp ý để mà gọi thêm quân (‘’thuế máu’’) . Vào ngày 25/2 bộ trưởng nội vụ Montalivet đã có bài phát biểu trước lập pháp viện kéo dài nhiều giờ liền cung cấp các số liệu được ghi chép về việc công nghiệp , thương nghiệp Pháp đã phát triển ra sao mặc dù chiến tranh liên tục . Bộ trưởng sau đó đưa ra số liệu không ít hơn 1 tỉ francs đã được chi tiêu cho các công trình công cộng như bến cảng , kênh đào , cầu đường và hơn nữa số tiền này phần lớn không đánh từ thuế dân mà lấy từ tiền bồi thường chiến phí và tiền cống nạp của các nước bại trận . Thế là thái độ dân chúng chuyển từ khó chịu sang phấn khích , sự phấn khích này càng được phóng đại hơn nữa sau khi Phổ tuyên chiến với Pháp , ở Paris bắt đầu xuất hiện nhiều tiếng la hét đòi trả thù cho ‘’bọn Phổ phản bội’’ .

Thế là vào ngày 27/3 Napoléon soạn dự lệnh gọi 170 000 thanh niên , trình lên Thượng viện 4 ngày sau đó . Theo bản dự lệnh này trong số 170 000 thanh niên sẽ gọi 80 000 người đạt 20 tuổi từ các năm 1807 , 1808 , 1809 , 1810 , 1811 , 1812 vào Vệ binh quốc gia ; 90 000 người còn lại thuộc nhóm người sẽ đạt 20 tuổi vào năm 1814 được gọi đến chiến trường . Dự lệnh này sau đó được Thượng viện thông qua vào ngày 3/4 mà không có bất cứ một phiếu kháng nghị nào . Thậm thí yêu cầu thứ hai của Napoléon , gồm việc gọi 10 000 kỵ binh vệ sĩ từ con cái của các nhà quý tộc và trung lưu giàu có cũng được chấp thuận .

Như vậy thì toàn bộ những nỗ lực của Napoléon trong suốt 4 tháng vừa qua đã giúp ông lập được một đạo quân mới tinh với sức mạnh tổng cộng 570 000 người , trong đó gồm 178 000 người đã trải qua quá trình huấn luyện bài bản hoặc có kinh nghiệm chiến đấu nên số còn lại sẽ không kịp tham gia chiến dịch mùa xuân . Nếu bao gồm cả các lực lượng từ các đạo quân cũ đang cầm cự ở Đức thì tổng cộng Pháp sẽ có 750 000 quân để đối đầu với liên minh ở Trung Âu vào cả năm 1813 .

Tuy vậy thì Napoléon vẫn không thể thay thế 150000 con ngựa đã mất ở Nga (số lượng ngựa thay thế chỉ đạt 22000 con) nên lực lượng kỵ binh cùng  ngựa kéo pháo bị thiếu hụt trầm trọng , nên gần như các quân đoàn đều không có kỵ binh và lượng kỵ binh ít ỏi còn lại được dồn vào quân đoàn kỵ binh .

 

Biên chế tác chiến của các đạo quân ở Đức được Hoàng Đế quyết định vào ngày 12/3 , theo đó 11 quân đoàn sẽ được tổ chức , cũng như 5 sư đoàn từ Liên bang sông Rhine và Ba Lan .

-Quân đoàn I (1er Corps d'armée) chỉ huy bởi Thống chế Davout tập hợp ở hạ nguồn Elbe . Thành phần tác chiến gồm 3 sư đoàn từ các cựu binh ở Nga cùng một số tân binh từ nhóm 1813 , nhưng đến cuối tháng 4 thì quân đoàn chỉ được biên chế 2 sư đoàn với tổng  cộng khoảng 20 000 binh sĩ và 16 pháo .

-Quân đoàn II chỉ huy bởi Thống chế Victor tập hợp ở trung nguồn Elbe . Thành phần tác chiến gồm 3 sư đoàn từ các cựu binh ở Nga cùng một số tân binh từ nhóm 1813 , nhưng đến cuối tháng 4 thì quân đoàn chỉ được biên chế 2 sư đoàn (Phillipon , Dubreton) với tổng  cộng khoảng 12 000 binh sĩ và 16 pháo , quân đoàn tạm thời không có kỵ binh.

-Quân đoàn III lập thành từ Quân đoàn trinh sát sông Rhine 1  , chỉ huy bởi Thống chế Ney . Thành phần tác chiến gồm 4 sư đoàn (Souham , Brenier , Girard , Ricard) lập thành từ các cựu binh và ,,Cohorts’’ . Tới ngày 24/4 thì Sư đoàn Marchand - lập thành từ các quân vương quốc Baden , Hessen và Frankfurt gia nhập quân đoàn . Tổng sức mạnh của quân đoàn vào cuối tháng 4 đạt 46000 người , 8 kỵ đội và 74 pháo .

-Quân đoàn IV chỉ huy bởi Bertrand ở Bắc Ý từ trước nên đã sẵn sàng hành quân . Ngoài 2 trung đoàn ,,Cohorts’’ thì phần lớn lực lượng của quân đoàn là người Ý , nhưng trong quá trình hành quân từ Verona đến Mainz thì quân đoàn mất hơn 15 000 vì bệnh tật và đào ngũ . Vào ngày 24/4 thì 2 sư đoàn của quân đoàn được dùng để lập thành Quân đoàn XII , sau đó vào ngày 4/5 thì quân đoàn nhận Sư đoàn Württemberg . Với chỉ 2 sư đoàn vào cuối tháng 4 (Peyri , Morand) thì sức mạnh quân đoàn đạt 18 000 người , 10 kỵ đội và 42 pháo .

-Quân đoàn V của Lauriston lập thành từ Quân đoàn trinh sát sông Elbe , tập trung ở Magdeburg . Thành phần tác chiến của quân đoàn gồm 4 sư đoàn lập thành chủ yếu từ các ,,Cohorts’’ nhưng đến cuối tháng 4 thì chỉ mới tập hợp được 3 sư đoàn (Maison , Lagrange , Rochambeau) , với tổng sức mạnh đạt 16 000 binh sĩ , 800 kỵ sĩ và 51 pháo .

 

-Quân đoàn VI lập thành từ Quân đoàn trinh sát sông Rhine 2 , chỉ huy bởi Thống chế Marmont . Thành phần tác chiến gồm 3 sư đoàn (Compans, Bonet, Friedrich) lập thành từ tân binh và pháo binh thủy quân , tổng sức mạnh đạt 24 000 người  , 2 kỵ đội và 62 pháo .

-Quân đoàn VII của Reynier gồm 2 sư đoàn Sachsen và Sư đoàn Durette (đơn vị sống sót từ chiến trường Nga) . Tuy nhiên 2 sư đoàn Sachsen chỉ hội quân với quân đoàn sau trận Gross-Grörschen nên tổng sức mạnh vào cuối tháng 4 chỉ đạt 4000 người và 4 pháo từ Sư đoàn Durette .

-Các quân đoàn : VIII , IX , X chưa đạt trạng thái sẵn sàng chiến đấu bởi Quân đoàn VIII bao gồm quân Ba Lan của Poniatowski , Quân đoàn IX gồm 3 sư đoàn Bayern tổ chức quá chậm còn Quân đoàn X của Rapp thì đang lập thành ở Danzig

 

-Quân đoàn XI lập thành từ cánh tiền quân của St.Cyr , nhưng do chỉ huy bị bệnh nên quyền chỉ huy chuyển qua cho Thống chế Macdonald . Đây là quân đoàn mạnh nhất toàn quân vào thời điểm đó , bao gồm các cựu binh từ Sư đoàn Lagrange và Sư đoàn Grenier cũ , do không tham gia chiến dịch Nga nên vẫn còn nguyên vẹn . Tới cuối tháng 4 thì quân đoàn có 3 sư đoàn (Ledru , Gérard , Charpentier) với tổng cộng 22 000 binh sĩ , 3 kỵ đội và 53 pháo .

 

-Quân đoàn XII thành lập vào ngày 24/4 , chỉ huy bởi Thống chế Oudinot . Thành phần tác chiến gồm 3 sư đoàn (Pacthod , Lorencez , Raglovich) với tổng quân số 24 000 binh sĩ , 6 kỵ đội và 40 pháo . Thành phần lập thành chủ yếu của quân đoàn là người Bayern và người Ý .

 

-Vệ binh đế chế lập thành từ 700 sĩ quan , hạ sĩ quan ; khoảng 800 vệ binh già và 800 kỵ binh vệ sĩ sống sót từ chiến dịch Nga . Ngoài ra 3000 cựu vệ binh , 3000 binh sĩ tinh nhuệ nhất đang chiến đấu ở Tây Ban Nha và vài nghìn thanh niên tốt nhất toàn quân cũng được tập hợp . 4 trung đoàn vệ binh già đã được thành lập , nhưng chỉ có 2 tiểu đoàn hành quân đến sông Saale vào cuối tháng 4 . 4 trung đoàn vệ binh trẻ lập thành từ cựu binh ở Tây Ban Nha  để lại ở 2 tiểu đoàn ở Paris . Toàn bộ lực lượng này được dùng làm lõi để lập 14 trung đoàn vệ binh mới . Tổng cộng đến cuối tháng 4 từ đã tập hợp được 2 sư đoàn (Rouguet , Dumoustier) với sức mạnh đạt 12 000 binh sĩ , 2 500 kỵ sĩ và 48 pháo , chỉ huy bởi Thống chế Mortier

-Dự bị kỵ binh là lực lượng khó tổ chức nhất bởi Napoléon phải đối mặt với tình trạng thiếu ngựa , thiếu trang bị,  không có đủ người biết cưỡi ngựa ,… Do chỉ có 10 000 kỵ sĩ sống sót trở về từ Nga nên phần lớn quân đoàn bao gồm các tân binh chưa bao giờ ngồi trên lưng ngựa . Quân đoàn kỵ binh I tập hợp ở Brunswick và một phần ở Pháp , chỉ huy bởi Latour-Maubourg , vào ngày 15/4 thì sức mạnh chiến đấu đạt 3500 kỵ sĩ . Quân đoàn kỵ binh II của Sebastiani tập hợp ở Hanover và một phần ở Pháp , tới cuối tháng 4 có sức mạnh 4000 kỵ sĩ . Quân đoàn kỵ binh III được lập thành từ Công quốc Padua ở Meg với sức mạnh 3900 kỵ sĩ , nhưng sẽ không tham chiến ở giai đoạn đầu do hòa ước ngừng bắn giữa Padua và liên minh .

Như vậy Hoàng Đế đến chiến trường vào tháng 4 thì đã hình thành nhóm quân bố trí rải rác dọc sông Elbe và sông Saale với tổng quân số đạt 225 000 người , bao gồm 15 000 kỵ sĩ và 460 pháo . Ngoài ra ở hạ nguồn Elbe còn có nhóm quân với tổng cộng 25 000 quân và 46 pháo dưới quyền Vandame và St.Cyr . Dự kiến thì trong vòng 1 tháng tiếp theo , một lực lượng có quy mô 50 000 người , bao gồm 12 000 kỵ sĩ và 120 pháo sẽ hành quân đến chiến trường để tiếp ứng . Nếu bao gồm cả các lực lượng đang cố thủ ở sau lưng địch thì tổng quân số mà Pháp triển khai trong chiến dịch mùa xuân là 380 000 người .

‘’Nếu chúng ta nhớ lại rằng Napoléon trở về Paris để tập hợp hàng tá đơn vị dọc khắp đất nước của đạo quân mới để tiếp chiến với liên minh vào tháng 4 , và lực lượng này cần phải được tổ chức , trang bị , huấn luyện trước khi được tung vào trận chiến , nếu chúng ta nhớ rằng không có bất cứ kế hoạch nào được chuẩn bị từ trước về việc tổ chức một đạo quân có quy mô tầm cỡ như này , nhớ rằng các kho vũ khí , đạn dược , quần áo , quân trang của Pháp đã trống rỗng , và khối lượng sản xuất thấp của các ngành công nghiệp vào thời đó đã khiến việc thay thế các trang bị vô cùng khó khăn , và cuối cùng nếu ta nhớ rằng Hoàng Đế không có bất kỳ người phụ tá nào lập kế hoạch giúp ông , và ông phải tự mình làm hết mọi thứ từ lên kế hoạch , tới tổ chức và kiểm tra , vậy thì không thể không dành lời tán dương cho ông ấy . Chỉ những ai có tầm nhìn toàn diện và làm việc hăng say như Napoléon mới có thể đạt được điều này , chỉ những người như này mới không quên đi bức tranh toàn cảnh trong hàng tá chi tiết nhỏ lẻ , chỉ những người như này mới có khả năng khơi lên tinh thần chiến đấu ở một quốc gia đã mòn mỏi sau nhiều năm chiến tranh và sẵn sàng hi sinh vì ông . ‘’  -  Đại tá Rudolf Friedrich , Đại tham mưu Đức , 1911

4.Địa hình tác chiến-Kế hoạch tác chiến

Nằm giữa Trung Âu - trái tim của Châu Âu là cao nguyên Böhmen bao quanh bởi các khu rừng dày đặc ở Bayern . Ở phía nam cao nguyên Böhmen là dãy Alpen (dãy núi dài nhất ở Châu Âu) kéo dài từ bờ biển Đông Nam Pháp gần Nice tới cao nguyên Böhmen ở hướng Đông Bắc , dãy núi chính là biên giới tự nhiên của Ý ngày nay . Ở phía Đông cao nguyên Böhmen là dãy các ngọn núi lẻ tẻ ở miền Nam Ba Lan (Sudeten, Beskidy , Tatry , Gorce , Pienins,..) làm biên giới tự nhiên giữa Ba Lan và Séc , Slovakia .  Có thể thấy địa hình đặc trưng ở khu vực phía Nam Trung Âu là các dãy núi cao nguyên kéo dài từ Tây sang Đông và thượng nguồn của toàn bộ các con sông lớn ở Trung Âu đều bắt nguồn từ đây , chảy theo hướng Bắc dọc đồng bằng Bắc Đức đến biển Đông (Ostsee) và biển Bắc (Nordsee) . Tên gọi của những con sông này từ Tây sang Đông lần lượt là Rhine , Wesser , Elbe , Oder và Vistula . Riêng một vài con sông khác chảy theo hướng Tây-Đông ví dụ như sông Danube hay sông Main - phụ lưu của sông Rhine .

- Sông Rhine là dòng sông có lịch sử lâu đời với người Đức và là biên giới tự nhiên giữa Pháp và Đức ngày nay . Nếu đi dọc dòng sông từ thượng nguồn ở dãy Alps đến hạ nguồn ở Hà Lan thì ta sẽ bắt gặp các thành phố lớn như Basel (Cộng hòa Helvetic) , Strassbourg (Đế chế Pháp) , Karlsruhe (Đại công quốc Baden) , Mannheim (Đại công quốc Baden) , Mainz (Đại công quốc Hesse) , Koblenz (Đế chế Pháp) , Bonn (Đế chế Pháp) , Köln (Đế chế Pháp) , Düsseldorf (Đại công quốc Berg) , Duisburg (Đại công quốc Hạ Rhein) đến biên giới Hà Lan thì chia thành nhiều nhánh nhỏ đổ ra biển Bắc , nhánh lớn nhất là sông Waal .

-Sông Wesser chảy qua Bremen (Đế chế Pháp) , phụ lưu của sông có sông Fulda chảy qua thành phố Kassel (Vương quốc Westfalen) , sông Leine chảy qua thành phố Hannover (Vương quốc Hannover)

- Sông Danube bắt nguồn từ rừng Schwarzwald dọc biên giới Pháp-Baden chảy đến vùng Baltic , có chi lưu là sông Isar chảy qua München (Vương quốc Bayern)
 
- Sông Main - phụ lưu sông Rhine bắt nguồn từ núi Fichtel ở Đông Bắc Bayern , chảy qua thành phố Nürnberg (Vương quốc Bayern) và thành phố Frankfurt (Đại công quốc Frankfurt) trước khi nhập vào sông Rhine ở Mainz .

- Sông Elbe cùng với các phụ lưu là sông Moldau , Saale , Havel , Mulde , Spree , Schwarze , Elster chảy qua các thành phố chính ở Bắc Đức như Berlin (Vương quốc Phổ) , Hamburg (Đế chế Pháp) , Prag (Đế chế Áo) , Dresden (Vương quốc Sachsen) và Leipzig (Vương quốc Sachsen) .

-Sông Oder bắt nguồn từ cao nguyên Böhmen , chảy dọc tỉnh Schlesien của Vương quốc Phổ qua các thành phố Oppeln , Breslau , sau đó chuyển hướng lên phía Bắc qua Frankfurt , Stettin sau đó đổ ra biển Đông (địa giới giữa tỉnh Brandenburg và tỉnh Pommern thuộc Vương quốc Phổ , ngày nay là biên giới  Đức-Ba Lan)

-Sông Weichsel (hay sông Vistula) với thượng nguồn từ cao nguyên Böhmen , chảy qua Krau , Warzawa (Đại công quốc Warzawa) , Danzig (Vương quốc Phổ) và đổ ra biển Đông . Ngày nay sông Vistula là dòng sông lớn và dài nhất ở Ba Lan . 

 

Sau ngay nghe tin Eugène bỏ Berlin , Napoléon đã xem đây là một thất bại

’’Ta không hiểu vì sao con lại bỏ Berlin , nếu con bố quân ở một vị trí trước Berlin thì địch sẽ nghĩ rằng con có ý định giao chiến .  Vậy thì họ phải đợi cho tới khi tập hợp đủ 60-70 000 quân thì mới dám vượt sông Oder .’’

Napoléon sau đó lệnh cho Eugène bằng mọi giá phải giữ được sông Elbe , nhưng  lực lượng của Eugène quá yếu (khoảng 100 000 quân) nên không thể bố phòng dọc sắp dòng sông nên Napoléon cho Eugène tập trung lực lượng để bám trụ ở trung nguồn tại Hanover và Bremen , chấp nhận rằng liên quân sẽ giành quyền kiểm soát Leipzig , Erfut và Gotha . Vị trí phòng ngự lí tưởng nhất tại trung nguồn Elbe là phía trước Magdeburg  , tại đây sông Elbe uốn từ Tây sang Đông nên liên quân không thể nào trực tiếp vượt sông gần Magdeburg để tấn công Eugène . Trong trường hợp liên quân tiến quân ở thượng nguồn tại Dresden thì Eugène được lệnh không được phép ngồi chờ ở Magdeburg mà phải lập tức tiến công để giành lại Berlin . Kế hoạch phòng ngự chi tiết được Napoléon gửi đến cho người con nuôi của mình vào ngày 15/3 , Eugène chỉ việc làm theo nội dung lá thư và chờ cho tới khi Napoléon trở lại chiến trường cùng với một tập đoàn quân mới .

Kế hoạch tác chiến ban đầu của Napoléon được gửi đến cho Eugène vào ngày 11/3 theo đó ''Tập đoàn quân sông Main'' với quy mô 140 000 người và ''Tập đoàn quân sông Elbe'' với quy mô 93000 người cùng 250 khẩu pháo dự định sẽ được tổ chức ở chiến trường Bắc Đức . Ở giai đoạn sau của chiến dịch thì cả hai sẽ hợp nhất thành Grande Armée .   

‘’Sau khi thực hiện các đòn nghi binh khiến địch tin rằng ta sẽ hành quân tới Dresden và tiến sâu vào Schlesien , tiếp theo ta sẽ hành quân tới Havelberg ,sau đó chạy hết tốc lực đến Stettin với 300 000 quân của mình , và tiếp tục tiến tới Danzig , trong vòng 15 ngày . Vào ngày thứ 21 của chiến dịch… ta sẽ giải vây cho các lực lượng ở đó và kiểm soát hoàn toàn vùng Marienburg , đảo Nogat và toàn bộ các cây cầu ở hạ nguồn Vistula . ‘’

Như vậy giải cứu Quân đoàn X ở Danzig là chính là mục tiêu chiến lược quan trọng thứ hai , sau Berlin . Để thực hiện đòn đánh này ''Tập đoàn quân sông Main''z của Napoléon sẽ tiến đến sông Elbe để hội quân cùng với Eugène ở phía Nam Magdeburg , sau đó Grande Armée sẽ tiến qua đồng bằng Pommern , vượt qua hạ nguồn sông Oder . Đòn cơ động này sẽ khiến quân Nga bị kẹt giữa Stettin và Küstrin nên buộc phải rút lui về sông Vistula . Như vậy Napoléon sẽ đạt được các mục tiêu như sau :

-Tái thiết lập quyền kiểm soát hoàn toàn đối với Vương quốc Phổ

-Giải cứu các lực lượng đang bị vây hãm dọc sông Vistula và sông Oder

-Tái thiết lập Đại công quốc Warsaw

-Đưa quân Nga tránh xa biên giới với Áo để đảm bảo tính trung lập của Franz I .

Như vậy thì trong vòng 20 ngày , sự xuất hiện bất ngờ của một tập đoàn quân ở hạ nguồn Vistula (đe dọa đường tiếp tế của địch) được kì vọng sẽ khiến liên minh hoảng loạn , về mức độ táo bạo thì khỏi phải bàn nhiều bởi đây đã là nét đặc trưng cơ bản trong các chiến dịch của Napoléon . Bằng cách tiến thẳng đến Berlin  , ông cho rằng người Phổ sẽ bỏ mặc quân Nga mà chạy lên phía Bắc để cứu thủ đô . Bằng cách này ông sẽ kéo quân Phổ vào trận chiến quyết định tại Berlin để kết thúc chiến tranh  , mặt khác nếu họ ở lại Sachsen thì Berlin sẽ sụp đổ và làm cản trở quá trình vũ trang quân số của Friedrich Wilhelm , ngoài ra thì từ Berlin ông có thể dễ dàng kiểm soát vùng đồng bằng nằm giữa sông Elbe và sông Oder .  Sau khi đã giải cứu các lực lượng đồn trú dọc sông Oder và Vistula thì ông sẽ thực hiện đòn đánh tiếp theo về phía Đông với ý đồ cắt đứt đường tiếp tế của quân Nga, lúc này đang rải dọc từ Ba Lan đến Sachsen .

Vào ngày 14/3 do không hài lòng với sắp xếp của Eugène nên Napoléon lệnh cho Quân đoàn V , Quân đoàn XI , Quân đoàn kỵ binh I , Quân đoàn kỵ binh II và Sư đoàn Roguet (Vệ binh đế chế) tập trung tại Magdeburg . Quân đoàn II trong khi đó sẽ tổ trấn giữ khu vực dọc sông Elbe ở phía Nam Magdeburg đến Torgau , trong khi Quân đoàn VII sẽ phân bố rải rác từ phía Nam Torgau đến biên giới Áo ở vùng Böhmen . Vào lúc này thì Napoléon vẫn chưa nhận ra Vương quốc Sachsen đang dần ngã theo liên minh và đang tập hợp quân số ở Torgau , đối diện quân đoàn của Reynier .

Để kế hoạch này thành công , Napoléon buộc phải trông cậy vào sự hỗ trợ của quân Phổ , lúc này vẫn chưa tuyên chiến với Pháp . Tuy nhiên tình thế thay đổi chỉ vài ngày sau đó khi Phổ tuyên chuyến chỉ vài ngày sau đó và Liên quân Nga-Phổ không hề tiến công theo hướng Tây từ Danzig mà lại tiến xuống phía Nam theo ngã đường Kalisch và Breslau và tấn công Vương quốc Sachsen .

Ngoài ra trước nguy cơ Áo sẽ ngã theo liên minh thì Napoléon buộc phải cần một chiến thắng quyết định nhanh chóng để lấy lợi thế ngoại giao , thay vì một đòn cơ động ở Bắc Đức như kế hoạch ban đầu thì Napoléon đã buộc phải thay đổi kế hoạch thành tấn công chủ lực của địch để ép đánh một trận quyết định . Như vậy thì ông không thể tiến công theo hướng Danzig bởi ông sẽ không thể tìm thấy chủ lực của liên minh ở đây .

Chiến lược mới là dập tắt sức kháng cự Phổ trước khi đẩy lùi quân Nga về sông Vistula . Dự định của Hoàng Đế Pháp là ông sẽ dẫn ''Tập đoàn quân sông Main'' tiến thẳng từ Mainz đến Leipzig và Dresden nhằm mục đích đẩy lùi liên minh về hữu ngạn Saale và Elbe, nếu địch tiếp chiến ở bờ Tây Saale thì ''Tập đoàn quân sông Elbe'' của Eugène sẽ ập vào sườn phải của địch từ Magdeburg , nếu địch chờ ông ở bờ Đông Saale thì con sông sẽ được dùng để che chắn quá trình triển khai quân số để đánh bại lực lượng này - một đòn vặn sườn từ hướng Bắc để đẩy quân liên minh về phía biên giới Áo .  

5.Khai cuộc

Theo mệnh lệnh của Hoàng Đế , đội hình của Pháp bắt đầu dịch sang cánh trái vào ngày 18/3 . Tới ngày 21/3 thì Eugène rời HQ của mình từ Leipzig đến Magdeburg . Quanh đây thì Quân đoàn V ,  Quân đoàn kỵ binh I , Quân đoàn kỵ binh II , Quân đoàn XI , Sư đoàn Phillipon (Quân đoàn I) và Lữ đoàn Pouchelon (Quân đoàn I)  đã tập hợp sẵn . Lực lượng Bayern tạm thời đóng quân ở Meissen còn Quân đoàn XII (với sức mạnh chiến đấu chỉ khoảng 2200 người) vẫn đang cố gắng bám trụ ở Dresden  . Khoảng 5 ngày sau đó thì tiền quân của Wintzingerode đã tiếp cận Neustadt (gần Dresden) buộc Quân đoàn XII phải rút lui về Meissen để hội quân với Bayern vào ngày 27 . Toàn bộ các lực lượng Sachsen trước đó đã rút lui về Torgau . Như vậy đến cuối tháng 3 thì bố trí của ''Tập đoàn quân sông Elbe'' như sau :

- Tại Magdeburg : Quân đoàn V với 4 sư đoàn , 30 500 binh sĩ , 66 pháo
- Hai bên Magdeburg : Quân đoàn kỵ binh II , 2000 binh sĩ và 400-500 kỵ binh sen đầm
- Tại Erfurt : Sư đoàn Phillipon (Quân đoàn I) , 6700 binh sĩ , 8 pháo
- Tại Leipzig  : Sư đoàn Roguet (Vệ binh đế chế) , 3200 binh sĩ , 14 pháo
- Tại Wittenberg : Quân đoàn kỵ binh I , 2500 binh sĩ , 6 pháo
- Các lực lượng rút lui về từ Dresden và rút bớt từ cụm quân đoàn davout : Lữ đoàn Pouchelon (Quân đoàn I) , Sư đoàn Gérald (Quân đoàn XI) , 6200 binh sĩ , 16 pháo . Phần còn lại của Quân đoàn XI sau đó cũng hành quân tới Wittenberg với 18000 binh sĩ và 30 pháo

Như vậy tới đầu tháng 4 thì vị trí phòng ngự tại Magdeburg của ''Tập đoàn quân sông Elbe'' có sức mạnh vảo khoảng 82 000 binh sĩ , 5 000 kỵ sĩ và 148 pháo , hoàn toàn đủ mạnh để tấn công Cụm quân đoàn Wittgenstein từ hướng Berlin , tuy nhiên do lực lượng kỵ binh quá yếu nên ''Tập đoàn quân Elbe'' không thể tổ chức đủ các nhóm trinh sát tầm xa để thăm dò sức mạnh cùng vị trí của các lực lượng liên minh . Điều này khiến Eugène không thể liều lĩnh hành động tự do mà buộc phải làm như chỉ dẫn của Napoléon . Lấy ví dụ như vào ngày 26/3 sau đợt trinh sát về hữu ngạn Elbe , Eugène cho 3 sư đoàn của Quân đoàn V vượt sông để tiến đến khu vực Königsborn và Mödern , nhưng khi nhận tin địch đang tổ chức tấn công ở hạ nguồn Elbe gần Hannover thì ông đành phải lệnh 3 sư đoàn này quay trở về tả ngạn Elbe . Các lực lượng ở thượng nguồn Elbe ở phía Nam thuộc Quân đoàn VII của Reynier bố trí rất rải rác nên đây là hướng tiến công ban đầu được lựa chọn bởi liên quân Nga-Phổ . Các lực lượng của Reynier dần dà bị đẩy lùi tới sông Saale , liên quân Nga-Phổ tiến tới đâu là dân địa phương lại nổi dậy lật đổ chính quyền thân Pháp ở nơi đó  . Kế hoạch của liên minh khi ấy là giải phóng càng nhiều lãnh thổ nhất có thể  , vào thời điểm đó là tiến tới sông Elbe , đồng thời cố gắng tiêu diệt Eugène trước khi Napoléon trở lại mặt trận . Tuy nhiên đến cuối tháng 3 thì cơ hội này đang dần dần thu hẹp lại do sự chần chừ của bộ chỉ huy Nga và sự chậm trễ trong việc thiết lập chính quyền tại khu vực giải phóng của Phổ . Trước đó thì Quân đoàn bộ binh 1 của Wittgenstein đã đứng im ở Berlin kể từ ngày 11/3 , tới ngày 17/3 thì Quân đoàn I của Yorck và Lữ đoàn Pommern của Borstell tới hội quân với người Nga ở Berlin và được đặt dưới quyền chỉ huy phối hợp của Wittgenstein . Quân đoàn của Bülow cũng được đặt dưới quyền của Wittgenstein - vào lúc này vẫn đang ở Stettin để làm dự bị , phải tới ngày 31/3 thì Bülow mới hành quân đến Berlin khi đã được thay thế bởi Quân đoàn của Tauenzien - lập thành từ các tiểu đoàn dự bị và tiểu đoàn đồn trú . Ở bên cánh trái của liên minh thì Cụm quân đoàn Blücher vào lúc này đã bắt đầu lên đường và hướng đến Dresden , trong khi Tập đoàn quân chủ lực (Главная армия - tên gọi của lực lượng hợp thành từ Tập đoàn quân Tây 1 và Tập đoàn quân 2 kể từ ngày 16/9/1812 ) thay vì tiến công như kế hoạch thì lại bị Kutuzov giữ lại ở Kalisch - ở tận xứ Ba Lan . Như vậy thì thỏa thuận tiến công đến Berlin và Dresden của liên quân Nga-Phổ chỉ mới hoàn thành được một nửa .

Vào ngày 20/3 , một hội đồng chiến tranh được tổ chức ở Kalisch với dự góp mặt của Alexander I , Kutuzov , Toll và Schanhorst với kết quả là bản kế hoạch tác chiến mới như sau :  
- Việc tiếp cận trung nguồn để đánh bại Eugène giờ đây không còn khả thi , bởi Napoléon đã quay trở lại mặt trận
- Wittgenstein và Blücher sẽ hội quân và bố trí ở tuyến Leipzig-Altenburg để đón đầu Napoléon tại đây
- Lực lượng của Pháp tại Erfurt sẽ được giám sát kỹ lưỡng , nhưng phải tránh giao tranh trước khi Wittgenstein và Blücher hội quân với nhau.

Cụ thể thì Wittgenstein sẽ tiến quân qua ngã Dahme , Elsterwerda và Großenhain đến Meissen , riêng Lữ đoàn Borstell cùng Quân đoàn Bülow sẽ che chắn trước tuyến Magdeburg-Wittenburg . Blücher trong khi đó sẽ vượt sông Elbe tại Dresden với Wintzingerode làm tiền quân . Riêng Tập đoàn quân chủ lực sẽ tạm thời ở lại Kalisch theo ý muốn của Kutuzov  , phải đến tận ngày 1/4 khi Friedrich Wilhelm III đến Kalisch hối thúc thì Kutuzov mới chịu tiến quân và phải tới ngày 9/4 thì tiền quân của Kutuzov mới hành quân đến Sagan (gần biên giới Đức-Ba Lan ngày nay) nên Blücher và Wittgenstein sẽ buộc phải chiến đấu một mình trong vài ngày tới .  

Thực hiện kế hoạch nêu trên , vào ngày 24/3 , Wittgenstein bắt đầu tiến quân . Tuy nhiên sau khi nghe tin quân Pháp đã rút lui về Wittenberg thì ông lệnh cho các lực lượng của mình tiến công theo hướng này thay vì Magdeburg . Sau đó thì lại có tin đồn tại Magdeburg địch đang tập trung một lực lượng rất mạnh , đang xây cầu sang sông nên Wittgenstein lo rằng Eugène đang chuẩn bị tung một đòn tấn công về phía Berlin nên đã sử dụng giải pháp an toàn , đợi cho tới khi Lữ đoàn Borstell tổ chức vị trí phòng ngự ở Brandenburg vào ngày 27/3 thì Quân đoàn I. và Quân đoàn bộ binh 1 mới bắt đầu rời khỏi Berlin để tiến công theo hướng Treuenbrießen . Khoảng vài ngày sau đó khi Wittgenstein nhận tin lực lượng của Blücher tiến đến Altenburg mà không gặp phải kháng cự nào thì tất cả đã rõ ràng , quân Pháp vào lúc đó đang tập trung ở quanh Magdeburg nên 2 quân đoàn nêu trên được đặt về hướng Wittenberg . Như vậy đến cuối tháng 3 thì vị trí của các lực lượng liên minh như sau :
- Tại Marzahna : Lữ đoàn Kleist , 5400 binh sĩ , 400 Cossack , 26 pháo .
- Tại Belzig : Quân đoàn I. , 9000 binh sĩ , 44 pháo
- Tại Brück : Quân đoàn bộ binh 1 , 8000 binh sĩ , 250 Cossack , 62 pháo
- Potsdam : Quân đoàn Bülow (thiếu Lữ đoàn Thümen) , 4500 binh sĩ , 24 pháo
- Gần Magdeburg : Lữ đoàn Borstell , 3800 binh sĩ , 650 Cossack , 12 pháo

 

Do cánh trái của Eugène hầu như không hề có lực lượng nào bố trí ở các vị trí nằm ở hạ nguồn cùng các khu vực nằm gần cửa biển nên các nhóm kỵ binh luồn sâu của liên minh liên tục được triển khai đột phá ở khu vực này nhằm quấy phá cũng như kích động nổi dậy ở địa phương .

 

Tại hạ nguồn Elbe ở phía Tây Vương quốc , nhóm kỵ binh tiền quân của Trung tá Tettenborn sau trận chiến tại Zollenspieler đã tiến vào thành phố Hamburg để giải tán chính quyền tại đây , các thị trấn Lünbeburg , Harburg , Buxtehude và Stade bên bờ kia sông sau đó cũng hưởng ứng theo Hamburg , nổi dậy lật đổ chính quyền Pháp . Để đề phòng quân Pháp quay trở lại thì các sĩ quan Nga và Phổ tiến hành gọi tình nguyện để tổ chức các quân đoàn đột kích , ví dụ Trung tá von Estoff tại Lünbeburg đã tập hợp được 1 trung đoàn Jäger và 1 trung đoàn khinh kỵ . Xa hơn về phía Tây , các khẩu đội phòng ngự dọc bờ biển của Pháp tại Bremerlehe và Blegen sau đó cũng bị quân Anh đổ bộ chiếm giữ . Chỉ trong vòng một khoảng thời gian ngắn thì khu vực phía Bắc Hannover đã tràn ngập quân liên minh , tuy nhiên người dân Hamburg lại không có đủ dũng khí để tiếp tục tiến về phía Tây giải phóng toàn bộ hữu ngạn sông Wesser khi Pháp bắt đầu thực hiện các giải pháp dập tắt các phong trào nổi dậy ở khu vực . Theo mệnh lệnh của Napoléon ,  Thượng tướng Vandamme trở thành tổng tư lệnh của toàn bộ vùng hạ Wesser thuộc Pháp và ông có nhiệm vụ sử dụng vũ lực nhằm dập tắt toàn bộ các phong trào độc lập ở đây . Vào ngày 27/3 thì Vandamme đã có mặt tại Bremen và phát biểu trước cư dân địa phương vào ngày 3/4 :

’’Kể từ lúc bắt đầu sự nghiệp quân sự , tôi đã quá quen với những thăng trầm trong chiến tranh và tôi rút ra được rằng tôi không được sợ bất cứ thứ gì và phải đặt bản thân mình lên trên hết . Tôi luôn luôn hạnh phúc , tôi không hề nhớ bất cứ kẻ địch nào . Và tôi sẽ không làm hại đến địa phương ngoại trừ khi mệnh lệnh ép buộc tôi phải làm thế . Bản thân tôi tốt bụng theo bản năng , công bằng theo thói quen , nhưng lại trở thành bạo chúa theo nghĩa vụ . Tôi hoàn toàn là một người lính và trung thành với yêu cầu của nghề nghiệp này , tôi sẽ không nhún nhường bất cứ điều gì nếu sự toàn vẹn của đất nước và vinh quang yêu cầu tôi phải làm . ‘’

‘’Vandamme , một trong nhiều tướng lĩnh Pháp thường hay bị người Đức nhìn với con mắt căm thù , thậm chí là không công bằng , chủ yếu bởi vì số phận và mệnh lệnh từ tổng tư lệnh luôn luôn giao cho ông ấy những nhiệm vụ mà chỉ có thể thực hiện bằng các biện pháp tàn bạo nhất . Ông ấy là một trong nhiều đứa con đích thực của cách mạng , và đã nhanh chóng thăng tiến trong hàng ngũ khi trở thành Thiếu tướng lúc 22 tuổi và thành Thượng tướng vào năm 28 tuổi . Một chiến binh mạnh mẽ , năng động nhưng không quá khắc nghiệt , đôi khi còn vui tính và là một thiên tài trong các chiến dịch ở Đức . ‘’ - Đại tá Rudolf Friedrich , Đại tham mưu Đức , 1911

Các lực lượng tự vệ ở địa phương cùng quân liên minh do quá yếu nên buộc phải rút lui khi quân Pháp tiến đến . Toàn bộ những người liên quan đến phong trào nổi dậy đều bị bắt sau đó đưa ra tòa tuyên phạt tử hình hoặc làm nô lệ chèo thuyền , toàn bộ làng Lilienthal và làng Holzdorf đều bị đốt trụi do dân làng trước đó đã nổ súng về phía quân Pháp . Thế là khắp miền Bắc xứ Đức đồng loạt vang lên những tiếng gào phẫn nộ , cái tên ‘’Vandamme’’ trở thành một từ tục tĩu , bị nguyền rủa nhất ở mọi nơi .  Do lực lượng của Vandamme vẫn còn yếu và không có pháo binh cùng kỵ binh nên ông không thể tổ chức tấn công Hamburg , vì vậy mà Vandamme chỉ có thể cố thủ ở hạ nguồn Wesser ở thời điểm hiện tại .

Theo mệnh lệnh của Eugène vào ngày 25/3 , Thượng tướng Morand (một phần lực lượng của Vandamme) tiến quân theo hướng Boizenburg và Bergedorf cùng với toàn bộ 2500 bộ binh , 75 kỵ binh và 9 pháo của mình .  Tại Tostedt thì Morand đã đánh bại lực lượng Cossack cùng Landsturm chỉ huy bởi Tettenborn vào các ngày 27-28/3 . Tới ngày 31/3 thì Sư đoàn Morand tiến vào thành phố Lüneburg , tiêu diệt một vài Cossack cùng dân quân tại đây , sau đó tái thiết lập chính quyền Pháp .

 

Trước đó vào ngày 26/3 - Dörnberg  (chỉ huy Cossack gốc Đức , gia nhập hàng ngũ Nga vào năm 1812) tiếp cận Havelberg sau đó hội quân với nhóm Cossack của Benckendorf với ý định đột kích thành phố Hanover . Biên chế lực lượng này gồm : 1 tiểu đoàn Jäger , 6 kỵ đội chính quy , 4 trung đoàn Cossack , 2 pháo từ quân đội Nga , Tiểu đoàn F./GR 2 và 4 pháo kỵ từ quân đội Phổ , tổng sức mạnh đạt 800 bộ binh , 1350 kỵ binh và 6 pháo . Lực lượng của Dörnberg cố gắng tiến hành vượt sông Elbe gần Werben vào đêm 25-26/3 , quân Pháp đáp trả bằng cách triển khai 2 tiểu đoàn cùng 5 kỵ đội dưới quyền Montbrun nhằm chuẩn bị tấn công đẩy lùi Dörnberg rút về hữu ngạn . Tuy nhiên tới ngày 29/3 thì nhóm Cossack của Tschernichev (1800 kỵ sĩ , 4 pháo ) đến Havelberg để chuẩn bị tăng cường cho Dörnberg . Tschernichev sau đó nhận lệnh vòng qua cánh trái của quân Pháp để vượt sông Elbe , sau đó tiến đến Braunschweig . Vào ngày 31/3 , sau khi vừa hội quân với Dörnberg ở Bählow thì nghe tin Sư đoàn Morand đang đe dọa Lüneburg nên toàn bộ lực lượng này quyết định tiến thẳng đến Lüneburg để đánh một trận với Morand . Vào ngày 1/4 thì lực lượng này bất ngờ tung đòn đột kích buộc Morand phải rút lui khỏi thành phố và rút lui về Reppenstadt , nhưng do đã bỏ hết pháo ở lại cộng với việc bị bao vây từ 3 phía nên Sư đoàn Morand đã đầu hàng 3 chỉ huy Cossack ở cửa Lüneburg . Tổng cộng 100 sĩ quan , 2200 binh sĩ , 9 pháo cùng 3 lá cờ rơi vào tay liên minh , ngược lại chỉ mất 9 sĩ quan và 220 binh sĩ . Cư dân Lüneberg cũng tham gia trận chiến này , nổi tiếng là Johanna Stegen - con gái một nhà trung lưu đã đem đạn của Pháp đến tiếp tế cho quân Phổ .

Thiếu tá von Borcke - chỉ huy Tiểu đoàn F./GR 2 trở thành người đầu tiên trong lịch sử nhận huân chương thập tự sắt .

Vào ngày 28/3 , theo lệnh của Napoléon thì Eugène đã bổ nhiệm Thống chế Davout làm chỉ huy cánh trái của ''Tập đoàn quân Elbe'' (Quân đoàn I và Quân đoàn II) với nhiệm vụ giải quyết các quân đoàn đột kích cùng Cossack hoạt động ở phía Bắc . Quyền chỉ huy Quân đoàn kỵ binh II sau đó cũng được giao cho Davout với nhiệm vụ kiểm soát Lüneburg , sau đó đàn áp toàn bộ các âm mưu nổi dậy tại đây . Đến ngày 2/4 - 1 ngày sau khi Sư đoàn Morand đầu hàng , Davout tiến thẳng đến thành phố với 12 tiểu đoàn , 9.5 kỵ đội và 16 pháo , tổng cộng khoảng 1000 binh sĩ . Tới ngày 4/4 thì phần lớn lực lượng này đã tiếp cận thành phố , Tschernichev  và Dörnberg biết không thể địch lại nên đã rút lui về hữu ngạn Elbe từ ngày hôm trước . Tuy nhiên Davout bất ngờ lại hành động rất nhân từ , mục đích chính là nhằm xoa dịu cư dân địa phương .*

 

*Trước đó thì Dörnberg và Tettenborn đã tuyên bố người Hanover nếu bắt giữ được lính Pháp thì sẽ được trả tiền .  

Vào ngày 8/8 , theo mệnh lệnh của Napoléon thì quyền chỉ huy toàn bộ khu vực ‘’Quân khu số 32’’ sẽ được giao cho Thống chế Davout , lực lượng của Vandamme giờ đây cũng được đặt dưới quyền của Davout .  Sau khi đánh giá tình hình thì Davout đưa ra kết luận rằng không thể giữ hết toàn bộ khu vực này được do ông không có đủ quân số , nên giải pháp được lựa chọn là thiết lập tuyến phòng ngự dọc sông Aller (phụ lưu nằm ở phía hữu ngạn của sông Wesser) theo đó vào ngày 11/8 , toàn bộ các lực lượng ở Lüneburg rút lui về Gifhorn và Celle , sau đó được giao cho Vandamme với nhiệm vụ phòng ngự khu vực từ Rethem đến thượng nguồn Wesser . Khi nghe tin quân Pháp đã rút khỏi Lüneburg thì Dörnberg và Benckendorf lại đem quân quay trở lại thành phố và từ đây tổ chức các cuộc đột kích quấy phá về phía Celle , Hannover và Braunschweig .

Ngày 27/4 , sau khi đã tập hợp đủ quân số thì Davout mới bắt đầu tiến công để giành lại tả ngạn Elbe : Vandamme tấn công Hamburg với 2 sư đoàn còn Sebastinani tấn công Lüneberg với sư đoàn còn lại , đặt dấu chấm hết cho các phong trào nổi dậy ở hạ nguồn Elbe . Tuy nhiên đổi lại thì khoảng 40 000 quân Pháp dưới quyền Davout đã bị kìm chân ở Bắc Đức nhằm kiểm soát khu vực này nên không thể hội quân cùng với Napoléon trong chiến dịch mùa xuân .

 

Vào ngày 31/3 , do khoảng cách của các lực lượng trên chiến trường đến bộ chỉ huy liên minh tại Kalisch quá lớn nên đích thân Schanhorst đã đến HQ của Wittgenstein để bàn các nước đi tiếp theo . Theo ý kiến của Schanhorst thì không nên tiến bởi vào lúc này thì Napoléon đã có mặt trên chiến trường cùng với một tập đoàn quân mới tinh , trong khi Wittgenstein muốn tiến công theo hướng Hannover hoặc Brunswick . Giải pháp trung gian sau đó được đưa ra , theo đó Cụm quân đoàn Wittgenstein sẽ vượt sông Elbe tại Rosslau để hội quân với Blücher theo hướng Leipzig . Để thực hiện kế hoạch này , Yorck sẽ bắt đầu vượt sông vào ngày 2/4 dưới sự che chắn của Berg tại Belzig , trong trường hợp Kleist buộc phải rút lui thì lữ đoàn của ông sẽ cố thủ ở Wittenberg .

Tuy nhiên kế hoạch này chưa kịp thực hiện thì đã bị hủy bỏ do quân Pháp bất ngờ đi nước tiếp theo . Vào ngày 31/1 , theo lệnh của Napoléon Eugène tiến hành tập hợp Sư đoàn Roguet , Quân đoàn V , Quân đoàn XI và Quân đoàn kỵ  binh 1 tại Magdeburg-Neustadt vào ngày 1/4 để chuẩn bị tiến công qua hữu ngạn Elbe . 1 ngày sau đó , Quân đoàn V với 3 sư đoàn Rochambeau , Maison và Langrange tấn công tiền quân Lữ đoàn Borstell tại Königsborn và đẩy lùi lực lượng này tới Nedlitz . Sau khi đã thiết lập được đầu cầu ở hữu ngạn Elbe , vào ngày 3/4 Quân đoàn XI cùng Quân đoàn kỵ binh I bắt đầu vượt sông Elbe , đẩy lùi chủ lực của Borstell tại Möckern . Vào lúc đó thì Quân đoàn của Bülow vẫn đang ở Brandenburg , nhưng do các binh sĩ đã quá mệt nên ông không ra giải nguy cho Borstell . Wittgenstein trong khi đó cho tập hợp phần còn lại lực lượng của mình tập trung tại Senst và Belzig để có thể nhanh chóng hỗ trợ Borstell nếu cần thiết . Sau khi đã chắc rằng ý định của quân Pháp là đánh Berlin thì Wittgenstein mới lệnh cho Borstell và Bülow từ từ rút lui về Görzfe và Ziefar nếu cần thiết , trong khi ông sẽ tấn công sườn phải của quân Pháp . Sau khi nhận được lệnh của Wittgenstein vào rạng sáng ngày 4/4 thì Borstell ngay lập tức rút lui , tránh giao tranh với quân Pháp vào ngày hôm đó . Tiền quân của Bülow vào ngày hôm đó đã tiến đến Ziefar . Vị trí của các lực lượng còn lại của Wittgenstein vào cuối ngày 4/4 như sau : Quân đoàn bộ binh 1 ở Liezo , Quân đoàn I. ở Zerbst , Lữ đoàn Kleist ở Wittenberg .

Eugène trong suốt ngày hôm đó không tiến hành truy đuổi theo Borstell mà dừng lại ở khu vực Mödern , Gommern và Dannigtow , do đó ông đã bỏ qua cơ hội tiêu diệt Lữ đoàn Borstell - lúc đó vẫn đang ở vị trí quá xa về phía trước .

Wittgenstein đến Zerbst vào tối ngày 4/4 và quyết định rằng ông sẽ tấn công quân Pháp vào sáng hôm sau . Toàn bộ các lực lượng sẵn có cho đòn tấn công gồm 23000 bộ binh , 500 Cossack và 130 pháo , theo ước tính của Wittgenstein thì sức mạnh của quân Pháp vào khoảng 40 000 người . Tuy nhiên ở phút chót thì Wittgenstein dời kế hoạch sang ngày 6/4 để sắp xếp lại đội hình và dùng Borstell cùng Bülow để kìm chân địch tại Möckern trước khi ập vào sườn phải của họ tại Gommern . Nhưng sau khi có báo cáo về việc địch đang tiến hành rút lui (không chính xác) thì Wittgenstein sợ rằng ông sẽ tung đòn ‘’vào không khí’’ nên quyết định tấn công lập tức vào sáng hôm sau . Kết quả của đòn tấn công vội vã là 3 cuộc giao tranh tại các vị trí tiền đồn ở Dannigkow , Vehlitz và Zeddenick - lịch sử gọi chung là ‘’Giao tranh tại Möckern’’  . 

Vị trí các lực lượng của Tập đoàn sông Elbe vào ngày 5/4 như sau :
- Sư đoàn Lagrange  (Quân đoàn V) ở Wahliz với tiền quân ở Gommern và Dannigkow , tổng cộng 9500 binh sĩ và 16 pháo
- Quân đoàn XI tại Karith , Nedlig và Büden , tổng cộng 24 000 binh sĩ , 46 pháo
- Sư đoàn khinh kỵ 1 tại Zeddenick với 800 kỵ sĩ và 6 pháo
- Sư đoàn Maison (Quân đoàn V) ở Woltersdorf với tiền quân ở Körbeliß , tổng cộng 5000 binh sĩ , 18 pháo
- Sư đoàn Rochambeau (Quân đoàn V) , tổng cộng 8000 binh sĩ và 16 pháo bố trí sau lưng Quân đoàn XI
- Sư đoàn Roguet (Vệ binh đế chế) tại Pechau  , tổng cộng 3200 binh sĩ và 14 pháo .
- Phần còn lại của Quân đoàn kỵ binh I triển khai tiền đồn dọc sông Ehle

Khoảng 12 giờ trưa , Thiếu tướng von Hünerbein (tiền quân của Yorck) chạm trán với địch tại Dannigkow , đồng thời một đội hình nhỏ hơn của cùng quân đoàn di chuyển song song về hướng Gommern qua ngã đường Dornburg . Ngay khi quân Pháp điều tiếp viện đến thì trận chiến tại làng Dannigkow diễn ra quyết liệt , cả hai bên đều lao vào đánh cận chiến bằng lê , cuối cùng thì quân Pháp là bên rút lui . Do địa hình ở khu vực là đầm lầy nên không thể triển khai kỵ binh để truy đuổi , còn ở khu vực Gommern thì quân Pháp vẫn tiếp tục chống cự . Chủ lực quân đoàn Yorck , cùng với Wittgenstein hành quân đến Leizkau vào lúc 4 giờ chiều , sau khi nghe thấy tiếng pháo từ hướng Dannigkow thì lực lượng này bắt đầu ập đến chiến trường .

 

Bên cánh phải của Yorck , tiền quân Quân đoàn bộ binh 1 , chỉ huy bởi Roth gặp khó khăn khi tiến qua địa hình đầm lầy nên đòn đánh buộc phải hoãn cho tới khi Lữ đoàn Borstell ập đến chiến trường tại Vehlig vào lúc 6 giờ chiều . Phải tới lúc này thì liên minh mới bắt đầu đẩy lùi được các tiền đồn của Pháp về sau mặc dù Lữ đoàn Zucchi (Quân đoàn XI) chống cự quyết liệt . Tư lệnh Quân đoàn V bị thương trong quá trình .

Mặc dù có lực lượng vượt trội hơn so với liên quân nhưng Eugène không dám triển khai dự bị bởi ông lo sợ rằng các dấu hiệu về lực lượng ở hướng Roßblau (dù rất nhỏ) chỉ ra rằng chủ lực liên quân đang ở đây và chuẩn bị cho một đòn bọc hậu . Thế là Eugène đã bỏ qua toàn bộ các cơ hội để tiêu diệt từng đội hình một của liên quân trong trận đánh , kết cục là một mình Quân đoàn V không thể tiếp tục chống cự trước các đợt tiến công liên tiếp của địch .

Ở phía Bắc tại khu vực Möckern , Quân đoàn của Bülow đẩy lùi Sư đoàn khinh kỵ 1 về Behliz , tại đây thì phần còn lại của sư đoàn bị bao vây tiêu diệt bởi Lữ đoàn Borstell . Tiền đồn của Pháp tại Nedlitz thấy vậy nên bỏ vị trí để rút lui về sau . Khi ấy thì trời đã tối nên Bülow không thể tổ chức truy đuổi nên quay lại Zeddenick để lập doanh trại . 

Như vậy thì liên quân Nga-Phổ hoàn toàn thắng lợi trong trận chiến vào ngày hôm đó với thiệt hại khoảng 500 binh sĩ , trong khi Eugène mất 2200 binh sĩ cùng 1 khẩu pháo .

   

Tại khu vực hạ nguồn Elbe , tới cuối tháng 4 thì các lực lượng liên minh đã đẩy lùi Quân đoàn Reynier tới sông Elbe . Khi ấy thì liên minh đã tổ chức lực lượng của mình thành 3 cánh chính : Cụm quân đoàn Wittgenstein hoạt động ở phía Bắc từ vùng Đông Phổ , Tập đoàn quân Schlesien dưới quyền Thượng tướng Blücher  hiện đang ở vùng Schlesien , Tập đoàn quân chủ lực  dưới quyền Thống chế Kutuzov hiện vẫn đang ở Ba Lan .

Các đơn vị tại Breslau lên đường ra mặt trận , tháng 3 năm 1813

Vào tối hôm đó thì Eugène cho toàn bộ lực lượng của mình rút lui về Magdeburg , đồng thời phá hủy toàn bộ các cây cầu vượt sông Elbe . Như vậy thì toàn bộ kế hoạch tiến đánh Berlin của quân Pháp đã bị phá sản . Các lực lượng của Wittgenstein tiếp cận hữu ngạn Elbe tại khu vực Königsborn và Menz và tiến hành vượt sông ở phía Nam Gommern .

 

Vị trí các lực lượng của cụm quân đoàn Wittgenstein vào ngày 10/4 như sau:
- Quân đoàn bộ binh 1 : Roßlau
- Quân đoàn I. : Köthen
- Lữ đoàn Kleist : Đối diện Wittenberg
- Lữ đoàn Borstell : Đối diện Magdeburg
- Quân đoàn Bülow : Đối diện Magdeburg

Do các lực lượng này phân bố tương đối dàn trải (với quy mô chỉ 18000 binh sĩ ,  700 Cossack và 92 pháo) nên tại khu vực này sẽ không có trận chiến quy mô lớn nào cho tới ngày 17/4 khi Wittgenstein thử tổ chức một đòn đột kích bất ngờ nhằm vào Wittenberg bằng Cossack nhưng thất bại . Tới ngày 20/4 thì Quân đoàn bộ binh 1 mới tiến hành vượt sông  , chỉ để lại một lực lượng nhỏ dưới quyền Harpe ở lại Roßlau để bố phòng điểm vượt sông .

 

Vào ngày 23/4 , Sư đoàn lựu binh của Vorontsov , trước đó vây hãm Küstrin (Küstrin tiếp tục bị vây hãm bởi Sư đoàn Kapzewitsch) , tiến đến phía trước Magdeburg để thay thế cho Quân đoàn Bülow .  Bülow tiến đến Dessau (phía Nam Roßlau) vào ngày 25/4 với 4800 binh sĩ , 400 Cossack và 20 pháo . Lữ đoàn Kleist sau đó cũng vượt sông Elbe ở phía Nam , tiến đến thị trấn Halle (cách Tây Bắc thành phố Leipzig khoảng 6km) . Lữ đoàn Thümen khi ấy đã hành quân đến Berlin để chuẩn bị hội quân với Bülow . Vào lúc này thì cụm quân đoàn Wittgenstein đã được tăng cường bởi viện binh , nâng sức mạnh chiến đấu lên 22 000 binh sĩ , 2 250 Cossack và 143 pháo .

 

''Tập đoàn quân sông Elbe'' sau khi bị đẩy lùi ở lại Magdeburg sau đòn tấn công bất thành về hướng Berlin giờ đây phải đối phó với nguy cơ bị vặn sườn từ phía Nam khi các lực lượng liên minh đang ồ ạt vượt sông Elbe ở phía Bắc Leipzig . Eugène khi ấy đáp trả bằng cách tiến hành xoay mặt về hướng Nam , tổ chức tuyến phòng ngự mới chạy từ sông Elbe đến dãy núi Herz ở phía Tây nhằm mục đích đe dọa sườn phải của liên minh nếu họ tiến công về phía Tây từ Leipzig . Trong tình huống đó thì liên quân Nga-Phổ sẽ chèn vào giữa ''Tập đoàn quân sông Elbe'' của Eugène ở phía Bắc và ''Tập đoàn quân sông Main'' của Napoléon đang tiến tới từ phía Nam .

Vị trí các lực lượng của Eugène vào ngày 10/4 như sau :
- Quân đoàn V : Oberstedt-Güsten-Giersleben-Aschersleben
- Quân đoàn XI : Ballenstedt-Quedlinburg-Blankenburg
- Quân đoàn kỵ binh I : Ballenstedt-Quedlinburg-Blankenburg
- Sư đoàn Roguet : Staßfurt

 

Trong khi các sự kiện ở trung nguồn đang diễn ra , chúng ta sẽ quan sát các hoạt động tác chiến của cụm quân đoàn Blücher ở hạ nguồn Elbe kể từ đầu chiến dịch . Tính đến giữa tháng 3 thì các nhóm trinh sát tiền quân của Blücher đã tiếp cận bờ sông Elbe tại khu vực Dresden . Quân đoàn Wintzingerode tiến vào thành phố Dresden - thủ đô Vương quốc Sachsen vào ngày 27/3 sau khi Sư đoàn Durette rút lui về phía Tây . Tới ngày 3/4 thì Wintzingerode tiến vào thành phố Leipzig và tới ngày 8/4 thì các nhóm trinh sát tiền quân của Wintzingerode đã bắt đầu vượt sông Saale ở nhiều điểm khác nhau . Bản thân Quân đoàn Blücher xuất phát sau cùng đến Dresden vào ngày 30/3 , từ đây tiến theo hướng Tây Nam đến Chemnitz do Schanhorst sợ rằng Napoléon sẽ tiến thẳng đến Dresden từ hướng Erfurt-Hof . Tới ngày 4/4 thì quân đoàn chiếm lĩnh vị trí Zwickau và nghỉ ngơi ở đây trong suốt nhiều ngày tiếp theo .

Tính tới giữa tháng 4 thì cụm quân đoàn Blücher đã hoàn toàn giải phóng Vương quốc Sachsen (quân đội Sachsen trước đó đã rút lui về phía Tây cùng với Sư đoàn Durette) , vào lúc này thì liên minh hi vọng rằng chính quyền và người dân Sachsen sẽ đổi phe để bắt đầu chống Pháp . Vào ngày 19/3 từ Kalisch , Kutuzov công bố ‘’Lời kêu gọi với người Đức’’ để thuyết phục Sachsen nhưng không thành công . Quốc vương Sachsen sau khi nghe tin quân Nga đã tiến đến vùng Lusatia nên đã chạy nạn tới Regensburg (Vương quốc Bayern) , để lại việc quản lý đất nước cho một hội đồng khẩn cấp (Immediatkommission) . Hành động này đã khiến liên minh xem Vương quốc Sachsen là quốc gia thù địch và do đó tỉnh Kottbus sẽ được trả lại cho Phổ nếu liên minh thắng Pháp . Vào ngày 23/3 thì Blücher kêu gọi người dân Sachsen rằng hãy tham gia cùng với liên minh để chống Pháp bởi vị vua của họ giờ đây đang ở nước ngoài nên không thể tự do quyết định được , Wittgenstein và Theodor Körner cũng kêu gọi Sachsen nhưng toàn bộ những nỗ lực này đều không thành công . Không những người dân Sachsen hành xử cực kỳ cứng rắn đối với liên minh mà cả chính quyền địa phương cũng không hợp tác , không chịu cung cấp lương thực cho liên quân Nga-Phổ dù đã có lệnh .

Để tháo gỡ khó khăn này thì vào ngày 9/4 , Friedrich Wilhelm III đã viết thư đến Quốc Vương Sachsen , Frederick Augustus sau đó đáp lại Friedrich Wilhelm vào ngày 29/4 giải thích rằng ông chỉ làm theo Áo (trung lập) và phản đối hành động xem Sachsen là quốc gia thù địch của liên minh . Khi ấy thì Napoléon đã hành quân tới chiến trường nên đã quá trễ để có thể thuyết phục Sachsen , cho dù liên minh đề nghị trả 500 000 thaler sau chiến tranh tiền chiến phí nhưng cũng không thành .  

Trước thông tin của các nhóm trinh sát tầm xa rằng Napoléon cùng một đạo quân mới đang hành quân qua ngã Erfurt để hội quân với Eugène và việc Tập đoàn quân chủ lực của Kutuzov vẫn đang tiến quân quá chậm  đã khiến liên minh giờ đây buộc phải tìm cách để tập trung các lực lượng của Wittgenstein và Blücher sớm nhất có thể . Vào ngày 25/4 , Blücher bắt đầu tập trung các lực lượng của mình quanh khu vực Borna , Altenburg và Mittweida . Quân đoàn Wintzingerode  - tiền quân của Tập đoàn quân chủ lực sau khi hành quân đến Chemnitz vào ngày 22/4 thì liền dừng lại nghỉ ngơi thêm 4 ngày . Cụm quân đoàn Tormasov tiến vào Dresden vào ngày 24/4 cùng với Friedrich Wilhelm III và Alexander I . Sư đoàn bộ binh 7 (Quân đoàn Gorchakov) từ đây nhận lệnh tiến đến Meissen ở phía Bắc thành phố .

Như vậy kể từ lúc Napoléon chuẩn bị vượt sông Saale thì liên minh đã tập hợp một lực lượng có sức mạnh khoảng 100 000 người tập trung ở các khu vực sau đây :
-Dessau : Quân đoàn Bülow với 5000 bộ binh , 400 cossack và 20 pháo
-Halle , Zörbig , Landsberg : Cụm quân đoàn Wittgenstein với 22 000 bộ binh , 2 200 cossack và 143 pháo
-Leipzig , Borna , Altenburg , Mittweida : Cụm quân đoàn Blücher với 37 000 bộ binh , 3 500 cossack và 156 pháo
-Chemnitz , Dresden : Tập đoàn quân chủ lực với 29 000 bộ binh , 3 000 cossack và 266 pháo

 

Nói tóm lại , giai đoạn truy đuổi tàn quân của Pháp vào tháng 2 , tháng 3 cùng các hoạt động tác chiến ở miền trung xứ Đức vào tháng 4 là thất bại chiến lược của liên minh bởi sự chần chừ , mất thời gian trong việc kiểm soát khu vực giữa sông Elbe và sông Saale cũng như cơ hội để tiêu diệt Tập đoàn quân của Eugène trước khi Napoléon quay trở lại chiến trường . Tinh thần háo hức vào đầu mùa xuân khi quân Nga chiến thắng tiến vào Đức cùng các cuộc khởi nghĩa , mở đầu là ở Phổ lan rộng đến tận vùng Bremen ở phía Tây xứ sở giờ đây đã lắng xuống khi quân Pháp bắt đầu quay trở lại chiến trường , điển hình là việc Sachsen không muốn chống Pháp .

May thay cho liên minh là vào ngày 28/4 , Kutuzov vì bệnh nặng mà qua đời tại Bunzlau , do đó đặt dấu chấm hết cho phe chủ hòa trong bộ chỉ huy của Alexander . Quyền chỉ huy Tập đoàn quân chủ lực được nhường lại cho Wittgenstein . Kể từ giờ phút này trở đi thì các sĩ quan chủ chốt như Scharnhorst , Toll , Blücher và Wittgenstein mới có thể tự do tác chiến mà không bị kéo lại bởi phe chủ hòa .

Nhằm để kéo lại tinh thần của dân chúng trước tin Napoléon quay trở lại Đức thì phải đánh một trận thắng . Bởi đạo quân của Hoàng Đế đang hướng thẳng đến Leipzig từ ngã đường Erfurt-Naumburg nên địa điểm được lựa chọn để đánh trận là khu vực quanh thị trấn Pleiße (cách phía Nam Leipzig khoảng 4km) , Leipzig và Altenburg được lựa chọn làm khu vực tập trung toàn bộ các đạo quân liên minh .

6.Napoléon tham chiến

Vào đêm 15-16/4 , Napoléon rời St.Cloud , gần Paris và bắt đầu cưỡi ngựa đến chiến trường . 2 ngày sau thì ông đến Mainz để gặp Thống chế Berthier cùng với bộ chỉ huy tập đoàn quân . Do các lực lượng có mặt trên chiến trường ít hơn so với ước tính của ông vào đầu mùa xuân , cộng với việc phải triển khai bớt quân lên hướng Bắc để dập tắt khởi nghĩa đã khiến Hoàng Đế làm việc hết công suất để thuyết phục các quân vương thuộc Liên Bang sông Rhine tiếp tục gọi quân , trang bị vũ khí để bù đắp cho những thiếu hụt về lực lượng chiến đấu . Trong vòng 2 tuần tiếp theo các đơn vị được hối thúc hành quân với tốc độ gấp đôi tới địa điểm tập kết ở hai bên bờ sông Rhine , tuy nhiên sự hối thúc này cũng khiến ''Tập đoàn quân sông Main'' xuất hiện nhiều vấn đề : thiếu sĩ quan , một vài quân đoàn thiếu pháo binh dự bị , ngựa kéo và ngựa thồ buộc phải mua từ dân cư dọc đường , nhiều đoàn vận tải cùng bệnh viện dã chiến vẫn chưa được tổ chức , thiếu nhiều các trang thiết bị khác (thậm chí nhiều binh sĩ vẫn chưa được phát quân phục) . Nhằm nâng cao tinh thần chiến đấu cho Liên Bang sông Rhine , Napoléon cho phép các sĩ quan Đức mang theo một số trang bị bổ sung mà họ muốn , đồng thời trả lương đầy đủ cho các binh sĩ và cư dân địa phương . Tới ngày 1/5 thì toàn bộ lương thực , gia súc thu từ cư dân địa phương đã được trả tiền đầy đủ .

 

Tính đến cuối tháng 4 thì các lực lượng của Pháp tập trung dọc sông Saale và sông Elbe có sức mạnh tổng cộng vào khoảng 228 000 binh sĩ và 460 pháo . Nếu loại trừ quân của Eugène gồm Vệ binh đế chế , Quân đoàn III , Quân đoàn IV , Quân đoàn VI , Quân đoàn XII và Quân đoàn kỵ binh I thì lực lượng còn lại được chỉ huy trực tiếp bởi Napoléon có sức mạnh đạt khoảng 130 000 binh sĩ và 320 pháo . Do các lực lượng này tập trung chủ yếu tại 2 khu vực thành 2 nhóm nên 2 tập đoàn quân chính thức được thành lập : Tập đoàn quân sông Elbe (Armée de l'Elbe) và Tập đoàn quân sông Main (Armée de l'Main)

 Theo ước tính của Napoléon thì các lực lượng liên minh rải rác dọc phía Tây Leipzig có sức mạnh vào khoảng 60-70 000 binh sĩ và phần còn lại của địch đang bận vây hãm tàn quân của Pháp tại các pháo đài Modlin , Danzig , Thorn , Glogau , Küstrin và Stettin . Cụ thể hơn thì ông biết quân đoàn của Yorck đang đối đầu với Eugène , Wittgenstein đã vượt sông Elbe từ ngày 9/4 , Blücher đang ở gần Dresden và chủ lực quân Nga đang ở rất xa về phía sau . Hoàng Đế Pháp do đó tin rằng mình vẫn đang nắm quyền chủ động trong tay bởi liên minh vẫn chưa tập hợp toàn bộ các lực lượng của mình .

Bởi trước đó ông đã hủy bỏ kế hoạch trong lá thư gửi Eugène vào ngày 11/3 nên Napoléon giải thích kế hoạch tác chiến mới của mình trong hai lá thư gửi đến Thống chế Ney , lần lượt vào ngày 26 và 28/4 .

Theo đó thì Tập đoàn quân sông Main sẽ hội quân với Tập đoàn quân Elbe và bố trí dọc sông Saale tới hạ nguồn sông Elbe . Hai khúc sông này sẽ được dùng để che chắn các nước triển khai quân số tiếp theo ở trung nguồn hoặc hạ nguồn Elbe , ở trường hợp đầu tiên thì ngã đường đi qua Hof (cách phía Nam Leipzig khoảng 80km) sẽ được sử dụng , ở trường hợp sau thì dùng ngã đường đi qua Erfurt (cách phía Tây Nam Leipzig khoảng 60km) . Nếu Napoléon chọn ngã Erfut thì tuyến đường này sẽ dẫn thẳng đến Dresden , trên đường thì địa hình tại đoạn Plauen ,Chemnitz , Freiberg là gồm các dãy đồi chồng chéo lẫn nhau nên có thể lợi dụng làm vật cản kỵ binh của liên minh , ngoài ra thì tuyến đường này chạy song song sát biên giới Áo nên có thể được dùng để làm ngoại giao . Nếu Hoàng Đế chọn ngã Erfurt thì dù phải băng qua vùng đồng bằng ở phía Bắc Sachsen dưới sự hiện diện của kỵ binh địch nhưng nếu kiểm soát được Leipzig thì từ đây quân Pháp có thể đe dọa cả Berlin lẫn Dresden cùng một lúc , đồng thời đe dọa đường tiếp tế của quân Nga tại Kalisch , khi ấy thì nếu Phổ hoặc Nga vì lợi ích của riêng mình mà quên đi mục tiêu chung thì sẽ dẫn đến việc các lực lượng liên minh bị chia cắt (quân Phổ rút lui về hướng Bắc để bảo vệ thủ đô , quân Nga rút lui về phía Đông để tránh bị cắt đứt đường tiếp tế) . Napoléon chọn phương án thứ hai .  

’’Ta sẽ cơ động ngược lại như lần ta đã làm ở Jena’’

Ông đoán rằng mình sẽ chạm trán với cánh phải của địch ở phía Tây Leipzig bởi phần lớn liên quân bố trí ở phía nam tuyến Leipzig-Dresden , hoặc nếu địch không phát hiện ra thì ông sẽ vòng qua cánh phải của địch , khi ấy thì liên quân buộc phải đánh một trận quyết định bởi quân Phổ đã bị cắt đứt đường tiếp tế từ Berlin . Nếu như đòn cơ động này được thực hiện thành công thì bước tiếp theo ông sẽ đẩy liên quân Nga-Phổ xuống phia Nam về phía biên giới Áo . Nếu liên quân rút lui về hướng Đông thì lực lượng này vẫn có thể bị chặn lại ở Ba Lan bởi quân đoàn hỗ trợ Áo (lực lượng từ chiến dịch Nga) hoặc quân đoàn của Poniatowski .

Napoléon đã nghĩ sẵn kế hoạch này từ khi còn ở Paris , khi vừa đến Mainz thì mệnh lệnh đầu tiên được gửi đến các quân đoàn , theo đó :
- Quân đoàn III hành quân dọc tuyến đường Würzburg-Meiningen-Erfurt-Weimar-Naumburg
-Vệ binh đế chế và Quân đoàn VI hành quân dọc đường Hanau-Fulda-Eisenach , sau đó bố trí sau lưng Quân đoàn III
-Quân đoàn IV hành quân từ Bamberg qua Coburg đến Saalfield

Do phải giải quyết các vấn đề hậu cần phát sinh nên Napoléon buộc phải ở lại Mainz lâu hơn dự kiến , nên ông chỉ đến Erfurt vào ngày 25/4 , khi đó thì vị trí các lực lượng của Tập đoàn quân sông Main như sau :

-Quân đoàn III tại tuyến Auerstadt-Dornburg-Jena , hậu quân tại Buttelstedt , Weimar và Kranichfeld
-Vệ binh đế chế với tiền quân tại Weimar , chủ lực tại Erfurt
-Quân đoàn IV ở giữa Saalfeld và Sonneberg , Sư đoàn Württemberg tại Hildburghausen
-Quân đoàn VI tại Eisenbach và Langensalza
-Quân đoàn XII tại Bamberg và Nuremberg , Sư đoàn Bayern tại Bayreuth và Münchenberg .

Eugène trong khi đó nhận lệnh dịch về phía Nam về phía sông Saale để thiết lập liên lạc với Quân đoàn III , đồng thời kiểm soát các điểm vượt sông tại Wettin , Halle và Merseburg . Tuy nhiên tới ngày 25/4 thì Tập đoàn quân sông Elbe vẫn hành quân về phía Nam nên vẫn chưa thiết lập được liên lạc với Tập đoàn quân sông Main và nằm ở giữa hai lực lượng này thì kỵ binh liên minh vẫn đang nắm giữ các vị trí vượt sông quan trọng tại hạ nguồn Saale .

Như vậy thì mọi thứ vẫn không đi theo đúng kế hoạch của Napoléon nên vào lúc này chưa để bắt đầu chiến dịch tiến công quy mô lớn được , do đó ông điều chỉnh kế hoạch của mình một chút , tập trung các kho đạn cùng lương thực để tiếp tục hành quân đến Naumburg , từ đây hội quân với Eugène , mặc kệ các quân đoàn đột kích của địch chiếm giữ các điểm vượt sông tại hạ nguồn Saale ở sau lưng . Vào ngày 26/4 thì chiến dịch bắt đầu được tiến hành ,tới ngày 30/4 thì Tập đoàn quân sông Main đã tiến tới bờ Tây sông Saale :

-Quân đoàn III ở phía trước tại Weißenfels
-Vệ binh đế chế tại Weißenfels và Naumburg
-Quân đoàn VI tại Wethau và Kösen bên sườn phải
-Quân đoàn IV ở phía sau tại Jena và Dornburg
-Quân đoàn XII gần thượng nguồn tại Saalfeld và Kronach

Trong quá trình hành quân đến vị trí này thì tại Weissenfeld vào ngày 29/4 , Sư đoàn Souham (Quân đoàn III) đã chạm trán với  tiền quân của Wintzingerode và đẩy lùi lực lượng này về sau .

Vị trí các lực lượng thuộc Tập đoàn quân sông Elbe vào ngày 30/4 như sau:

-Quân đoàn XI ở phía trước tại Merseburg
-Sư đoàn Roguet tại Merseburg
-Quân đoàn V tại Lauchstedt và Halle

Trong quá trình hành quân đến vị trí này thì Tập đoàn quân sông Elbe đã có một vài cuộc trạm trán với địch : Tại Wettin vào ngày 27/4 với quân Phổ ; gần Halle vào ngày 28/4 giữa Quân đoàn V và Lữ đoàn Kleist (Quân đoàn V sau đó rút lui sau nhiều giờ giao tranh) ; tại Mersenburg vào ngày 29/4 khi Sư đoàn Gérald (Quân đoàn XI) đụng độ với một đội hình của Phổ dưới quyền Thiếu tá von Lobenthal .

Tin vui cho Napoléon là báo cáo về các cuộc giao tranh suốt 4 ngày vừa qua cho thấy các tân binh đều chiến đấu tương đối tốt và ông có thể lấy những kết quả này để xác định khả năng của từng đội hình chiến đấu cho các nước đi ở tương lai.

Kể từ khi nằm giường vì đổ bệnh tại Bunzlau vào ngày 18/4 , vì thương Kutuzov nên Alexander đã để lại Công tước Volkonsky (Phụ tá) và Thượng tướng von Toll (Quân nhu trưởng) ở lại bên giường bệnh trong khi phần còn lại của sở chỉ huy cùng Alexander tiếp tục hành quân về hướng Tây . Khi ấy thì Alexander trở thành chỉ huy không chính thức của Tập đoàn quân chủ lực , nhưng ông thường xuyên gửi sĩ quan về báo cáo thông tin cho Kutuzov để lấy ý kiến và mệnh lệnh chính thức rồi mới tiếp tục hành động và điều này đã dẫn đến việc các nước di chuyển vào cuối tháng 4 của Tập đoàn quân chủ lực luôn luôn bị trì trệ . Sau khi nghe tin quân Pháp đã chiếm Thorn thì Sa hoàng mới vội gọi Volkonsky cưỡi ngựa đến chiến trường vào ngày 20/4  . Khoảng 2 ngày sau đó , nhận ra cái chết của mình đã đến gần , Kutuzov lệnh cho Toll đến chiến trường để hỗ trợ Sa hoàng tiếp tục chỉ huy chiến dịch . Kể từ giờ phút này thì Toll - một sĩ quan có nhiều kinh nghiệm chinh chiến và là một người bạn thân thiết của Alexander sẽ là người có ảnh hưởng rất lớn đến các hoạt động chiến dịch của quân đội Nga vào năm 1813 .

Vào lúc này thì tin tức về các lực lượng của Pháp đã xuất hiện ở bờ Tây Saale đã khiến liên minh hiểu được một phần ý định của Napoléon . Đánh giá tình hình rằng liên quân không thể đối đầu với lực lượng vượt trội của Pháp tại vị trí dọc sông Elbe hay sông Oder nên vào ngày 23/4 Toll đã thuyết phục Sa hoàng rằng nếu ông ấy không muốn rút lui về Ba Lan thì buộc phải chủ động đánh trước . Toll tin rằng sức mạnh của liên quân Nga-Phổ sẽ đủ để đánh bại đội quân tân binh của Napoléon trong trận chiến gần sông Elbe . Altenburg được lựa chọn làm địa điểm tập trung quân số của liên quân , từ đây thì quân Pháp không thể cứ thế mà tiến đến Leipzig nếu không muốn bị tấn công từ bên sườn phải , trong trường hợp đòn đánh thất bại thì liên quân vẫn kiểm soát được các tỉnh giàu tài nguyên nhất của Phổ cùng Ba Lan và đường tiếp viện từ phía Đông .

Được sự đồng ý của Sa hoàng , Toll đến gặp Wittgenstein tại Delitzsch vào ngày 24/4 sau đó đến gặp Blücher tại Altenburg vào ngày hôm sau để giải thích chi tiết kế hoạch của mình . Schanhorst và Diebitsch cũng đồng ý với Toll nên không khó để thuyết phục quân Phổ thực hiện theo kế hoạch này .

Khi tin tức về việc quân Pháp đã chiếm lĩnh Weimar thì Toll càng hối thúc các đội hình của liên quân nhanh chóng tập trung tại Altenburg để có thể tung đòn kịp lúc . Tập đoàn quân chủ lực khi ấy chỉ mới vừa hành quân đến Dresden nên đích thân Toll đã cưỡi ngựa về 26/6 để yêu cầu lực lượng này khẩn trương tăng tốc . Cùng ngày hôm đó thì liên quân nhận tin Napoléon đã có mặt trên chiến trường tại Erfurt . Toll sau đó quay trở lại Altenburg để tiếp tục bàn với Schanhorst . Lúc đó thì cả hai đoán rằng Napoléon rõ ràng sẽ tiến thẳng đến Leipzig , và ông đang có ý định chèn vào giữa Wittgenstein và Blücher để lần lượt tiêu diệt hai lực lượng này . Nếu nhận định này là chính xác thì liên quân khi ấy buộc phải hội quân càng nhanh càng tốt , và theo Toll thì vẫn nên tiếp tục hội quân tại Altenburg .    

Kutuzov qua đời vào ngày 28/4 và sau cuộc hội ý với Friedrich Wilhelm III thì Alexander đã bổ nhiệm Wittgenstein làm tổng chỉ huy các tập đoàn quân của liên minh . Việc Sa hoàng lựa chọn Wittgenstein dù ông có quân hàm và tuổi tác thấp hơn cả Blücher , Tormasov hay Milarodovich là bởi lí do chính trị : đầu tiên là không thể bổ nhiệm một tướng lĩnh Phổ để làm tổng chỉ huy , tiếp theo là trong chiến dịch 1812 thì Wittgenstein bằng cách khéo léo chỉ huy quân đoàn của mình trong các trận chiến trên sông Daugava đã trở thành ‘’vị cứu tinh của Saint Petersburg’’ trong mắt  công chúng , do đó việc lựa chọn Wittgenstein để thay thế cho Kutuzov là giải pháp rất phù hợp với tình hình khi ấy . Tuy nhiên lần này rất khác với chiến dịch vào năm 1812 bởi không còn có chuyện ‘’Bầu trời rất cao và Sa hoàng đang ở rất xa’’ , nên Wittgenstein sẽ phải sẵn sàng cho việc Sa hoàng hoặc Quốc vương Phổ có thể sẽ can thiệp vào quá trình tác chiến bất cứ lúc nào .  

Ngoài ra thì Wittgenstein sẽ không hoàn toàn chỉ huy toàn bộ liên quân mà ông chỉ chỉ huy quân đoàn của mình , phối hợp với Blücher và Wintzingerode . Bởi Alexander thấy việc đặt Wittgenstein làm cấp trên của Tormasov và Miloradovich là không hợp lí nên 2 người này sẽ trực tiếp nhận lệnh từ Sa hoàng (thậm chí Blücher dù còn già hơn nhưng vẫn không nhận được sự ưu ái này) .

Do Wittgenstein đã được Toll thông báo ý định của Sa hoàng vào ngày 24/4 nên ông đã soạn sẵn mệnh lệnh của mình , tới khi chính thức được bổ nhiệm vào ngày 27/4 thì mệnh lệnh lập tức được gửi đến các tướng lĩnh dưới quyền . Theo đó thì 4 tình huống khả dĩ được dự đoán , tình huống mà ông ông tin rằng có khả năng xảy ra rất là như sau :
-Napoléon sẽ tiến quân qua Naumburg đến Leipzig và từ đây tiến đến Torgau . Để đáp trả lại nước đi này thì liên quân sẽ tấn công từ vị trí nằm giữa Leipzig và Wurzen .

Ngay khi Toll vừa trở về Altenburg thì ông lập tức bãi bỏ kế hoạch của Wittgenstein bởi việc tấn công tại Wurzen là quá liều lĩnh , trong trường hợp thất bại thì tuyến đường rút lui sẽ bị đe dọa bởi Napoléon khi ấy sẽ nắm quyền kiểm soát tuyến đường ngắn hơn dẫn đến Dresden . Alexander ngay khi vừa biết đến kế hoạch này cũng không đồng ý cho Wittgenstein đánh trận ở phía Đông Leipzig . Sa hoàng sau đó gửi Công tước Volkonsky đến Altenburg cùng ngày hôm đó để thông báo của Wittgenstein về kế hoạch của sở chỉ huy tối cao : liên quân sẽ tập trung tại Wurzen và sẽ tiến về phía trước để đánh trận ở phía Tây Leipzig . Tin tức về việc quân Pháp đã xuất hiện ở Merseburg Weißenfels ngoài ra đã khiến Wittgenstein không có thời gian đối đáp mà buộc phải làm theo ý kiến của Sa hoàng . Wittgenstein dựa theo ý kiến của Toll để triển khai quân số , theo đó thì khu vực tập trung ban đầu sẽ nằm giữa Leipzig và Altenburg sau đó tiến hành vượt sông Elster tại làng Lützen (cách Tây Nam Leipzig khoảng 3 km) nếu địch tấn công Leipzig thì từ đây liên quân sẽ ập vào sườn phải của họ . Kế hoạch tác chiến ngày 2/5 được vạch ra dựa trên kế hoạch này .

Vị trí các lực lượng liên quân vào ngày 25/4 :

- Tập đoàn quân chủ lực : Dresden và Meissen
- Tiền quân Miloradovich : Chemnitz và Zwickau
- Cụm quân đoàn Blücher : Altenburg và Borna với Lữ đoàn Röder ở gần Mittweida
- Quân đoàn Wintzingerode : Leipzig và Borna với tiền đồn ở gần Merseburg và Weißenfels
- Cụm quân đoàn Wittgenstein : Zörbig và Landsberg , Kleist đang hành quân tới Halle

Suốt ngày 26/4 thì toàn bộ các lực lượng nghỉ ngơi tại chỗ thay vì tiếp tục hành quân đến địa điểm tập kết , dù tình huống đang rất gấp gáp .

Vị trí các lực lượng liên quân vào ngày 27/4 :
- Quân đoàn I. : Schleudit
- Quân đoàn bộ binh 1 : Leipzig
- Lữ đoàn Kleist : Halle
- Quân đoàn Wintzingerode : Gần Naumburg , Leipzig và Borna
- Cụm quân đoàn Blücher : Altenburg , Borna với Lữ đoàn Röder ở Rochlitz .
- Tiền quân Miloradovich : tại Penig
- Cụm quân đoàn Tormasov (Quân đoàn lựu binh 3 và Quân đoàn vệ binh 5) : Mittweida và Geringswalde  

Vào ngày 28/4 , Lữ đoàn Kleist chạm trán với Quân đoàn V của Pháp tại Halle ,tới ngày 29/4 thì Kleist rút lui về Schkeudiß để hội quân với Yorck .

Sau khi nhận lệnh từ Wittgenstein nhằm tìm hiểu về địch , Quân đoàn Wintzingerode đã chạm trán với quân Pháp ở Weißenfels vào ngày 29/4 .

Tới ngày 30/4 thì Wittgenstein dời HQ của mình đến Zwenkau cùng 2 quân đoàn của Yorck và Berg , Lữ đoàn Kleist di chuyển tới Lindenau . Quân đoàn Wintzingerode vẫn ở lại vị trí cũ nhằm che giấu quá trình điều chuyển quân số của các lực lượng phía sau . Cụm quân đoàn Blücher dù được nhận lệnh tập hợp ở Altenburg nhưng vẫn ở lại Penig với tiền quân ở Zeiss , Zwickau và Gera . Cụm quân đoàn Tormasov trong khi đó đã hành quân đến Frohburg và Kohren .

Như vậy thì vào đêm 30/4 có thể thấy vị trí các đội hình của liên quân và Tập đoàn quân sông Main đã ở cực kỳ gần nhau và khả năng cao một trận chiến quy mô lớn sẽ nổ ra vào sáng sớm hôm sau .

 

Do không có kỵ binh đủ mạnh nên Napoléon hoàn toàn không biết đến việc các đội hình của liên minh đã di chuyển lên hướng Bắc trong suốt 4 ngày vừa qua và ông nghĩ rằng mình sẽ chỉ đối đầu với 2 quân đoàn của Wittgenstein vào ngày mai . Dự định của ông là đánh bại Wittgenstein ở gần Leipzig , sau đó tấn công Blücher tại Altenburg . Mệnh lệnh tác chiến ngày 1/5  cảnh báo trước về nguy cơ trận đánh lớn sẽ nổ ra , theo đó Quân đoàn III sẽ tiến công rộng về hướng Lützen ,   Quân đoàn VI sẽ di chuyển đến Weißenfels để hỗ trợ cho Ney nếu cần thiết , Tập đoàn quân sông Elbe trong khi đó sẽ hành quân qua ngã Merseburg về phía Schladenbach và từ đây nếu nghe thấy tiếng đạn pháo ở hướng Lützen thì sẽ lập tức ập vào sườn phải của địch .

7.Großgörschen-Lützen

Khoảng 9 giờ sáng , các lực lượng bắt đầu tiến về phía trước theo mệnh lệnh . Khi tiền quân của Ney vừa tiến đến thung lũng sông Rippach gần làng Rippach vào khoảng 11 giờ trưa thì chạm trán với tiền quân của Wintzingerode dưới quyền Thiếu tướng Lanskoi (3 trung đoàn khinh kỵ , 2 trung đoàn thương kỵ , 1 trung đoàn Chasseurs à cheval , 2 trung đoàn cossack , 2 khẩu đội pháo kỵ). Do Lanskoi không có bộ binh và chỉ có 2 khẩu đội nên ông buộc phải rút lui . Trong cuộc đụng độ này thì Thống chế Bessières - chỉ huy kỵ binh vệ sĩ và là một trong những người bạn thân thiết của Napoléon đã bị giết chết bởi một quả đạn pháo trong khi thị sát chiến trường .

Tới chiều hôm đó khi Quân đoàn III tiếp cận làng Röcken và làng Starsiedel thì chạm trán với Quân đoàn Wintzingerode , một trận đấu pháo dữ dội sau đó đã nổ ra tại đây , kết thúc với phần thắng thuộc về Ney . Wintzingerode rút lui về Meyhen . Quân đoàn III đuổi theo tới Caja , Starsiedel , Großgörschen , Kleingörschen và Lützen với Sư đoàn Merchand kiểm soát điểm vượt sông Floßgraben trên đường Lützen-Leipzig . Tới tối hôm đó thì Sư đoàn Compans và Sư đoàn Bonets (Quân đoàn VI) đã vượt sông Saale và tiến đến làng Rippach ở phía sau , trong khi Sư đoàn Friedrichs hành quân đến Naumburg .

Vị trí các lực lượng còn lại thuộc Tập đoàn quân sông Main và Tập đoàn quân sông Elbe như sau :
- Quân đoàn IV : Stöffen , Großgestewig và Jena
- Quân đoàn XII : Kahla
- Vệ binh đế chế : Sư đoàn Roguet đã hội quân với Vệ binh đế chế ở Weißenfels
- Quân đoàn XI : Markranstädt
- Quân đoàn kỵ binh I : Markranstädt
- Quân đoàn V : rải rác từ sông Schladebach đến sông Saale
- Sư đoàn Durutte : Merseburg .

Nếu trận chiến nổ ra vào ngày mai hoặc ngày kia thì Hoàng Đế có thể dễ dàng tập hợp 144 000 binh sĩ và 372 khẩu pháo đến chiến trường . Ngược lại thì vào ngày 2/5 , liên minh chỉ có thể chống lại Napleon với lực lượng khoảng 88 500 binh sĩ (19 000 trong số này là kỵ binh) , 5000 cossack và 552 pháo nếu toàn bộ các đội hình gần đó ập đến chiến trường cùng lúc .

Theo kế hoạch dự kiến thì quân Pháp sẽ tiếp tục hành quân đến Leipzig vào ngày mai và nếu liên minh tập hợp toàn bộ các lực lượng tại Altenstadt (ngoại trừ tiền quân Miloradovich và Lữ đoàn Kleist) thì họ có thể tung đòn tấn công về hướng Bắc để đánh vào sườn phải quân Pháp như ý định của Toll . Tuy nhiên đòn đánh này buộc phải dựa vào yếu tố bất ngờ để đảm bảo thành công bởi việc tấn công vào sườn của một đội hình hành quân là điều không hề dễ dàng , khi đó thì toàn bộ đoàn hành quân chỉ việc xoay mặt về phía Nam là có thể tạo thành đội hình chiến đấu với lực lượng vượt trội ,sau đó có thể dễ dàng bao vây lực lượng tấn công từ hai cánh . Nếu quân Pháp hành quân không phải thành một đoàn mà thành nhiều đoàn song song với nhau thì việc vặn sườn thành công càng khó hơn nữa .

Mệnh lệnh tác chiến ngày 2/5 được ban hành vào lúc 11 giờ 30 đêm hôm đó bởi Thiếu tướng Diebitsch (Quân nhu trưởng của Wittgenstein) , theo đó thì đòn tiến công theo hướng Bắc sẽ được thực hiện giữa sông Floßgraben và sông Grunabach . Trước khi tung đòn tấn công thì Quân đoàn Wintzingerode sẽ triển khai ở Werben , sau đó Cụm quân đoàn Blücher sẽ vượt sông Elster thành 2 đoàn tại Storkwitz và Pegau vào lúc 5 giờ sáng để hành quân đến bờ Tây sông Floßgraben vào khoảng 6 giờ sáng . Quân đoàn I và Quân đoàn bộ binh 1 sẽ theo sau Blücher trong khi Miloradovich sẽ ở lại Zeiss để bảo vệ sườn trái trước tin tức về việc xuất hiện quân Pháp ở Stöffen (Quân đoàn IV) . Lữ đoàn Kleist nhận lệnh chặn đứng địch trước cửa ngõ Leipzig , nhưng nếu địch vượt trội thì ông sẽ rút lui về Wurzen .

Vào khoảng sáng sớm ngày 2/5 thì Quân đoàn IV đã bí mật rời khỏi Stöffen mà không bị kỵ binh Nga phát hiện , quân đoàn đã hành quân đến Starfiedels . Điều này đã khiến việc bỏ lại Miloradovich để bảo vệ sườn trái trở thành dư thừa bởi với lực lượng này thì liên quân đã có thêm 10 000 người cùng 88 khẩu pháo trong trận chiến vào ngày hôm đó . Ngoài ra thì quá trình điều quân của Wittgenstein cũng diễn ra một cách rối loạn bởi cả Blücher lẫn Yorck , Berg và Tập đoàn quân chủ lực do thay vì chia bớt lực lượng để vượt sông Elster tại Zwenkau thì toàn bộ lại được điều xuống phía Nam để tập trung vượt sông tại Pegau . Nhưng khi Zwenkau đang được xem xét để làm điểm vượt sông thì Wintzingerode bất ngờ rút lui về Schkorlopp , khi ấy thì việc vượt sông tại Zwenkau trở nên quá nguy hiểm bởi lúc ấy thì địch đang ở quá gần . Kết quả là việc tập trung một lực lượng quy mô lớn tại một ngôi làng để vượt sông đã dẫn đến những sự ùn tắc , chậm trễ nhất định .

Phải đến tận 11 giờ trưa thì toàn bộ đội hình của liên quân mới thực hiện xong các nước triển khai đầu tiên , khi toàn bộ tiến hành xoay mặt sang phải về hướng Bắc thì đội hình chiến đấu của liên minh được bố trí như sau :

 - Tuyến 1 : Cụm quân đoàn Blücher gần Werben với Lữ đoàn Ziethen ,  Lữ đoàn Klüx ở phía trước , Lữ đoàn Röder ở phía sau , dự bị kỵ binh nằm cách sườn trái khoảng 2km
- Tuyến 2 : Quân đoàn bộ binh 1 ở sau bên phải , Quân đoàn I ở sau bên trái
- Tuyến 3 : Quân đoàn bộ binh 2 ở sau lưng Quân đoàn bộ binh 1 .  Kỵ binh của Wintzingerode ở làng Domsen bên cánh cực trái
- Tuyến 4 : Tập đoàn quân dự bị dưới quyền chỉ huy của Tormasov ở sau cùng , tuy nhiên thì lực lượng này chỉ hành quân đến chiến trường vào 4 giờ chiều .

Tổng cộng : 94 tiểu đoàn , 136 kỵ đội , 407 khẩu pháo

 

Ở phía bên kia chiến tuyến , do không thể đoán được ý đồ (bởi chưa thể xác định được vị trí của các lực lượng liên quân) của địch nên Napoléon buộc phải chuẩn bị cho tình huống xấu nhất - địch sẽ tấn công vào sáng mai (2/5) do đó ông tiến hành lập thành đội hình chiến đấu xoay mặt về hướng đông nam ngay trong đêm hôm đó . Vệ binh đế chế nhận lệnh hành quân đến Lützen ; Quân đoàn VI sẽ tập hợp toàn bộ 3 sư đoàn tại Rippach ; Quân đoàn IV bí mật hành quân đến Starsiedel nhưng sẽ để lại Sư đoàn Württemberg để đánh lừa trinh sát của địch (như đã nói ở trên) ; Quân đoàn XII hành quân đến Naumburg ; Quân đoàn III  và Tập đoàn quân sông Elbe sẽ giữ nguyên vị trí vào tối 1/5 .

Vào đêm 1/5-2/5 thì Napoléon nhận được 2 báo cáo như sau :
- Từ Ney : Quân đoàn Wintzingerode đã rời khỏi Zwengau và Pegau
- Từ Eugène : Địch gần như không bố trí quân ở Leipzig và các lực lượng liên minh trước đó tại Leipzig đã rút lui theo hướng không xác định được .

Theo tin đồn được lan truyền bởi các cư dân ở vùng Leipzig thì Quốc vương Phổ và Sa hoàng đặt sở chỉ huy ở làng Rochlitz (cách Đông Nam Leipzig khoảng 30km) kể từ hôm 30/4 .

Dựa trên những thông tin này thì Napoléon đoán rằng liên quân đang tập trung ở phía nam Leipzig , đâu đó ở giữa Pegau và Zwengau (chính xác cho tới sáng hôm sau) . Tuy nhiên ông không biết được là liên quân sẽ tung đòn tấn công từ bờ Tây sông Elster ở phía Nam . Do đó Hoàng Đế dự định sẽ cho cánh trái tiếp tục hành quân đến Leipzig , trong khi cánh trung tâm sẽ quay mặt về hướng sông Elster còn cánh phải sẽ tiếp cận vị trí của cánh trung tâm . 2 tình huống được ông dự đoán :

1) Nếu liên quân bất động vào ngày 2/5 thì Napoléon sẽ tấn công vị trí của họ ở sông Elster vào ngày 3/5 với cánh phải và cánh trung tâm , trong khi cánh trái sẽ vòng xuống phía Nam từ Leipzig để bọc sườn của địch  .

2) Nếu liên quân tấn công vào ngày 2/5 thì Quân đoàn III với 5 sư đoàn sẽ cố gắng bám chặt vị trí của mình , trong khi cánh trái và cánh phải sẽ tập trung để ập vào hai bên sườn địch .

Theo đó thì vào sáng 2/5 mệnh lệnh đã được gửi đến các đội hình chiến đấu:
- Quân đoàn V : tiếp tục hành quân đến Leipzig
- Quân đoàn XI : hành quân đến Markranstädt
- Quân đoàn III : giữ nguyên vị trí từ ngày hôm trước

Cả ba quân đoàn được chỉ thị triển khai các nhóm trinh sát theo hướng Leipzig , Pegau và Zwenkau .

- Quân đoàn IV : Đến Caja với toàn bộ 3 sư đoàn vào lúc 3 giờ chiều
- Quân đoàn VI : tập hợp toàn bộ 3 sư đoàn tại Rippach .

Thực hiện mệnh lệnh nêu trên , Quân đoàn V bắt đầu di chuyển vào lúc 9 giờ sáng , Quân đoàn IV bắt đầu nhổ trại vào khoảng 6 giờ sáng nhưng khi nghe tin có một quân đoàn địch ở Zeiss thì quân đoàn dừng lại ở Dippelsdorf . Vệ binh đế chế trong khi đó di chuyển đến Lützen và toàn bộ 3 sư đoàn của Marmont đã tập trung quanh làng Rippach . Riêng Ney vẫn bất động , thậm chí không triển khai trinh sát theo như mệnh lệnh nên Napoléon không hề biết việc liên quân đang vượt sông Elster ở Pegau và bản thân Ney sẽ bị bất ngờ khi liên quân tấn công một vài tiếng sau đó .

Khoảng 8 giờ sáng , Hoàng Đế đẩy Quân đoàn XI đến vị trí cuối cùng ở giữa làng Markrandstädt và làng Leipzig để chuẩn bị tùy biến theo 2 tình huống được dự đoán từ trước , khi đó thì quân đoàn sẽ hành quân đến Leipzig hoặc triển khai về hướng Zwenkau . Tới khoảng 9 giờ sáng thì Ney vẫn chưa gửi tin tức gì về địch nên ông đoán rằng liên quân hành động theo tình huống thứ nhất nên đã lệnh cho Quân đoàn IV hành quân đến Taucha với sư đoàn tiền quân trong ngày hôm đó và Quân đoàn VI sẽ tiếp cận Pegau trước khi trời tối . Ney sẽ hỗ trợ Marmont trong trường hợp bị tấn công gần Pegau . Vệ binh đế chế được lệnh tạm thời ở lại Lützen .

Như vậy thì ý định của Napoléon vào ngày hôm đó là dùng Quân đoàn VI để thu hút sự chú ý của địch gần Pegau để Quân đoàn V và Quân đoàn XI có thể bất ngờ xuất hiện sau lưng địch tại Leipzig .

Vị trí của các lực lượng Pháp trên chiến trường vào khoảng 11 giờ trưa :

-Quân đoàn III : Caja , Starsiedel , Großgörschen , Kleingörschen và Lützen
-Quân đoàn IV : Granschüß
-Quân đoàn V : Trên đường Lützen-Leipzig
-Quân đoàn VI : Rippach (đang tổ chức thành đội hình hành quân)
-Sư đoàn Gérald : Schönau
-Quân đoàn kỵ binh I : Schönau
-Sư đoàn Fressinet , Sư đoàn Charpentier : Ở giữa Markranstädt và Laufen , xoay mặt về phía sông Elster .

Trên đường tiến tới Leipzig thì Quân đoàn V đã chạm trán với Lữ đoàn Kleist tại làng Lindenau (gần cửa Tây thành phố) vào khoảng 10 giờ trưa , do không thể địch nổi quân Pháp nên Kleist đã rút lui vào lúc 2 giờ chiều . Sư đoàn Maison tiến vào thành phố và tiếp tục truy đuổi quân Phổ nhưng 2 sư đoàn còn lại đã được Hoàng Đế gọi hành quân ngược trở lại Markranstädt bởi tiếng pháo đã nổ ra với cường độ mạnh từ hướng Großgörschen ,

Trước đó vào khoảng 10 giờ sáng , Napoléon cùng Ney cưỡi ngựa về hướng Lindenau để thị sát trận đánh tại đấy , nhưng dọc đường thì nghe tin liên minh bất ngờ tung đòn tấn công từ Pegau , cùng lúc đó thì tiếng pháo vang tới từ hướng Caja . Sau khi nhanh chóng đánh giá tình hình thì Napoléon cho Ney về để cố thủ vị trí phía Nam Caja , đồng thời lệnh cho Quân đoàn VI nhanh chóng tăng tốc đến Starsiedel để hỗ trợ cho Ney . Quân đoàn IV trong khi đó nhận lệnh tiến theo hướng Söhesten để ập vào sườn trái của địch . Từ Tập đoàn quân sông Elbe , Quân đoàn XI cùng Quân đoàn kỵ binh I nhận lệnh ở lại khu vực Markranstädt . Vệ binh đế chế làm dự bị cuối cùng tại Lützen . Chỉ trong vòng vài phút suy nghĩ thì Napoléon đã vạch ra toàn bộ kế hoạch tác chiến trong đầu của mình , theo đó thì nếu quân đoàn của Ney có thể giữ vững được vị trí của mình thì ông sẽ cho liên quân nhận trái đắng vào ngày hôm đó .

 

Khoảng 11 giờ 30 thì 3 lữ đoàn của Blücher bắt đầu tiến công , địa hình ở phía trước là một dãy các ngọn đồi chạy về hướng Tây Bắc , nằm sát bên tay trái là một loạt các ngôi làng bên sông Grunabach và bên tay phải là thung lũng sông Floßgraben . Ở trước mắt họ là 4 ngôi làng nằm sát nhau theo hình chữ nhật : Großgörschen , Kleingörschen , Rahna và Caja . Ở giữa hình chữ nhật này là địa hình phủ đầy cây cối và cỏ mọc cao , có nhiều con mương chạy cắt qua nhau .

 Tới khoảng 12 giờ trưa thì liên minh bắt đầu nã các loạt đạn pháo về làng Großgörschen . Quân Pháp từ trong làng bắt ùa ra và triển khai thành đội hình chiến đấu , Blücher đoán đây là quân chặn hậu và chủ lực địch đang tập trung gần làng Lützen . Nhìn xa hơn về phía tây bắc thì các sĩ quan liên quân nhìn thấy thấy bụi khói bốc lên dọc đường Weißenfels-Leipzig nên họ đoán rằng quân Pháp đã rời khỏi khu vực để hành quân đến Leipzig (Thực ra đây là Quân đoàn VI đang hành quân đến Starsiedel). Thay vì tiếp tục tấn công để ập vào sườn hoặc sau lưng địch (theo nhận định của họ) thì liên quân dừng lại tại chỗ để đợi quân Pháp rời khỏi khu vực , có lẽ là do họ muốn bao vây Napoléon ở phía Tây Leipzig . Trong khoảng thời gian chờ đợi thì các trận địa pháo binh được triển khai để bắn phá doanh trại của địch trong khoảng 40 phút tiếp theo .

Trong khi Hoàng Đế cưỡi ngựa đến chiến trường từ Lindenau , tại làng Großgörschen các cựu binh lâu năm từ Sư đoàn Souham hoàn toàn bị bất ngờ trước quân Phổ . Lữ đoàn Klüx nhanh chóng đẩy một lữ đoàn của Pháp và giành được toàn bộ ngôi làng , sau đó đánh bật phần còn lại của Sư đoàn Souham cố gắng tung các đòn phản công liên tiếp .

Đội hình tấn công của Lữ đoàn Klüx

1.Gr.z.F. tấn công làng Großgörschen

IR 7 tấn công làng Großgörschen

Cùng lúc đó thì kỵ binh dự bị của Blücher tiến theo hướng Starsiedel đã chạm trán với Sư đoàn Girard - lúc đó vẫn còn đang nghỉ ngơi trong doanh trại . Thay thì tấn công lập tức thì kỵ binh Phổ lại đứng chờ cho pháo bắn giúp Girard có đủ thời gian để triển khai thành đội hình phòng ngự cố thủ ở sau làng cho tới khi Quân đoàn Marmont tới giải cứu . Quân đoàn VI hành quân bằng đội hình chiến đấu với Sư đoàn Compans và Sư đoàn Bonets dẫn đầu ở phía trước , ngay khi vừa tiến đến Starsiedel đã triển khai thành trận địa phản pháo . Một trận đấu pháo dài hơi sau đó diễn ra ở phía Nam ngôi làng này , Sư đoàn Girard tận dụng quãng thời gian này để rút lui về Caja làm dự bị cho Sư đoàn Souham .

 Do lo sợ một mình Lữ đoàn Klüx không thể cầm cự nổi nên Blücher đã lệnh cho Lữ đoàn Ziethen tấn công làng Kleingörschen ở phía Bắc để gỡ bớt áp lực cho Klüx . Tới khoảng 1 giờ trưa thì Ziethen đã chiếm được ngôi làng , Lữ đoàn Klüx lợi dụng đà tiến chiếm luôn cả làng Rahna ở phía Tây . Tuy nhiên vào lúc này thì Sư đoàn Brenier và Sư đoàn Ricard bắt đầu tiến xuống phía Nam từ Caja tung đòn phản công giành lại Rahna và Kleingörschen , riêng quân Phổ vẫn giữ được Großgörschen dù đang bị áp đảo hoàn toàn về quân số . Thống chế Ney vào lúc này đã có mặt trên chiến trường .

Làng Großgörschen ngày nay

Lữ đoàn Röder - dự bị cuối cùng của Blücher được triển khai lên phía trước để hỗ trợ cho Klüx và Ziethen cùng với toàn bộ 104 khẩu pháo của cụm quân đoàn . Trước áp lực của lực lượng này , quân Pháp một lần nữa buộc phải rút lui khỏi Kleingörschen và Rahna . Tận dụng élan , Blücher đẩy mạnh về làng Caja , Tiểu đoàn F./1. GR z. F. là đơn vị đầu tiên đặt chân vào ngôi làng .Sa hoàng Alexander cùng Quốc Vương Friedrich Wilhelm III. vào lúc này đã có mặt trên chiến trường .

Tới khoảng sau 2 giờ chiều thì Quân đoàn III đang dần mất quyền kiểm soát Caja và buộc phải từ từ lùi về sau theo hướng Tây Bắc theo hướng sông Saale , thậm chí các đoàn vận tải của quân đoàn rút lui đến tận Weißenfels .
Tưởng chừng như liên quân sắp giành chiến thắng thì vào lúc này Napoléon cưỡi ngựa vào thẳng làng Caja dưới tiếng hô ‘’Vive l’empereur’’ đầy nhiệt huyết của các binh sĩ .

Sau khi xem xét thì tình huống xấu hơn so với dự đoán , thực ra thì dù liên quân có đẩy được tới tuyến Röcken-Lützen đi nữa thì đòn bọc hậu từ hai bên sườn vẫn giúp ông thắng được trận chiến , nhưng vấn đề là cần phải câu thêm vài tiếng nữa trước khi Quân đoàn IV và Quân đoàn V có thể tung đòn bọc hậu . Do đó Napoléon vào lúc này không có cách nào khác ngoài việc triển khai dự bị vào 4 ngôi làng ở phía Nam Lützen để hỗ trợ cho Ney . Eugène và Bertrand nhận lệnh tăng tốc độ hành quân , đồng thời Sư đoàn Ricard - dự bị cuối cùng của Ney được lệnh phản công .

Được Hoàng Đế động viên , sư đoàn lao thẳng về phía trước với toàn bộ élan của mình đẩy lùi quân Phổ khỏi làng Caja , sau đó sư đoàn tiến thẳng xuống phía Nam tới làng Großgörschen . Trận địa pháo binh được triển khai giữa Starsiedel và Caja bắn yểm trợ cực kỳ hiệu quả , nhưng khi bộ binh của Ricard vừa áp sát cửa Bắc làng Großgörschen thì bước tiến khựng lại .

 

Ở phía Tây chiến trường , trước đó vào lúc 12 giờ trưa thì Wittgenstein đã lệnh cho Quân đoàn bộ binh 1 bên cánh trái bắt đầu tung đòn tấn công về làng Starsiedel , tuy nhiên vào lúc đó thì Quân đoàn III của Pháp đang tung đòn phản công về phía Rahna và Kleingörschen nên Berg không đẩy thẳng vào Starsiedel mà dừng lại ở Tây Nam Rahna để đề phòng. Marmont vào lúc này nhìn thấy 12 000 kỵ binh Nga-Phổ cùng Quân đoàn bộ binh 1 và Quân đoàn I đang đứng chờ sẵn ở phía Nam ngồi làng nên không tấn công , tuy nhiên bằng cách duy trì sự hiện diện quân số ở Starsiedel thì Marmont đã ngăn không cho liên minh triển khai lực lượng này đến hỗ trợ cho Blücher . Trận địa ở phía Nam ngôi làng đã được tăng cường bằng thêm 100 khẩu pháo sau đó .

Do tập đoàn quân chủ lực vẫn chưa hành quân đến chiến trường nên vào lúc này liên quân đang tạm thời hết dự bị , trận chiến do đó bước vào giai đoạn đấu súng tại chỗ .

 

Tới tận 5 giờ 30 chiều thì toàn bộ tập đoàn quân dự bị vẫn chưa hành quân đến chiến trường , trong khi đó thì ở phía Bắc chiến tuyến Sư đoàn Merchand (Quân đoàn III) đã ập đến chiến trường và triển khai thành đội hình chiến đấu ở bờ Bắc sông Floßgraben , đoạn đối diện làng Kleingörschen . Các đơn vị tiền quân của Sư đoàn Morand (Quân đoàn IV) trong khi đó đã hành quân đến Kölzen , Quân đoàn XI cùng lúc đó đã xuất hiện ở Markranstädt theo đội hình chiến đấu . Tới đây thì liên quân chính thức đã thua trận chiến .

Wittgenstein tập hợp toàn bộ các đơn vị dự bị còn lại của mình để đề phòng nếu Napoléon triển khai Vệ binh đế chế nên khi quân Pháp bắt đầu tung đòn vặn sườn từ phía Tây thì liên quân không có cách nào để đối lại được .

Tới khoảng 6 giờ chiều thì Napoléon triển khai Vệ binh trẻ tiến về hướng Caja , sau đó ông lập một trận địa gồm 80 khẩu pháo trên các quả đồi ở giữa Caja và Starsiedel để bắn phá dồn dập làng Rahna  .Vào lúc này thì Quân đoàn XI cùng Quân đoàn kỵ binh I đã có mặt trên chiến trường tại Eisdorf - nằm ngay bên sườn phải của liên minh . Sư đoàn Fressinet dẫn đầu tiến thẳng vào làng , theo sau bởi Sư đoàn Charpentier và Sư đoàn Gérard hướng về làng Kitzen ở phía Đông . Chiếm giữ làng Eisdorf khi ấy là Sư đoàn Priest thuộc Quân đoàn bộ binh 2 của Nga , sau khi nhìn thấy 3 sư đoàn của Pháp đang tiếp cận thì đã ngay lập tức rút lui . Sư đoàn lựu binh 2 cùng pháo binh dự bị dưới quyền Konovsitsin từ Tập đoàn quân dự bị ngay khi vừa đến chiến trường được triển khai tới đây để giành lại làng Eisdorf , nhưng khi Macdonald đáp trả bằng đòn phản công của Sư đoàn Gérard thì quân Nga cuối cùng cũng từ bỏ ý định tiếp tục giành giật Eisdorf . Sườn phải của liên quân khi ấy đã hoàn toàn bị hở và Blücher không thể nào tiếp tục chiến đấu ở khu vực 4 ngôi làng .

Khoảng 6 giờ 30 , khi Sư đoàn Morand cùng Sư đoàn Bertrand vừa vượt sông Grunau để tung đòn bọc hậu từ sườn trái thì Napoléon ra tín hiệu tấn công tổng lực . Cuộc tấn công ở cánh trung tâm được dẫn đầu bởi Vệ binh trẻ , bắt đầu với mệnh lệnh : ‘’La garde au feu!’’ . Lực lượng này tiến công thành 4 khối đội hình hướng về làng Rahna , phần còn lại của Quân đoàn III lập tức theo sau . Toàn bộ các đơn vị của Nga và Phổ , khi ấy với đội hình đã vỡ thành nhiều mảnh sau nhiều giờ chiến đấu , không thể chống đỡ trước đòn đánh này . Toàn bộ 3 ngôi làng ở phía Nam đều thất thủ trước 7 giờ tối .

 

Lợi dụng trời tối liên quân bắt đầu tổ chức rút lui với Quân đoàn bộ binh 2 và tiền quân Miloradovich đánh chặn hậu . Để che giấu quá trình rút lui khỏi khu vực 4 ngôi làng , Blücher triển khai 9 kỵ đội của mình để che mắt quân Pháp ở phía Nam Rahna . Sau đó lực lượng này cùng với phần còn lại của liên quân rút lui qua sông Floßgraben suốt đêm hôm đó .

Tổng thiệt hại của cả hai phe sau trận đánh rơi vào khoảng 40 000 người , theo đó :
- Quân Pháp có 22 000 người tử , thương hoặc mất tích , trong số này thì có tới 15 000 người thuộc Quân đoàn III của Ney . Ngoài ra còn có 2 tướng lĩnh tử trận , 9 bị thương và 30 trung đoàn trưởng bị loại khỏi vòng chiến.
- Quân Phổ mất 2 khẩu pháo cùng 8 500 người tử trận , bị thương hoặc mất tích . Trong số này có 53 sĩ quan tử trận và 244 bị thương .
-Quân Nga mất 3 khẩu pháo ,  22 khẩu pháo khác bị hỏng . Thiệt hại về người rơi vào khoảng 3000 người tử trận , bị thương hoặc mất tích

Trong trận chiến , Scharnhorst đã bị thương nhẹ ở chân tuy nhiên do không được chăm sóc cẩn thận cũng như vì bản thân ông lập tức lao đầu vào làm việc sau trận đánh nên đã biến vết thương từ nhỏ thành nặng và Scharnhorst đã tử thương ở Prag vào ngày 28/6 .

Đây mới là thiệt hại nặng nề nhất của liên quân nói chung và quân đội Phổ nói riêng trong trận Größgörschen bởi Scharnhorst không chỉ là một nhà cải cách mà còn là cố vấn của Quốc Vương , đồng thời là nhân vật ngoại giao luôn đứng ra giải quyết các vấn đề chiến dịch với liên minh .

’’Một trận thua cũng không đau bằng khoảnh khắc này’’ - Blücher viết sau khi Scharnhorst qua đời

Vậy là Scharnhorst đã không sống đủ lâu để chứng kiến những thành quả , trái ngọt từ cuộc cải cách quân đội vào năm 1808  .  

’’Quân Phổ đã khoác lên mình chiến áo vinh quang , một lần nữa họ lại trở thành những chiến sĩ của Friedrich. ’’ - Bá tước Nesselrode

’’Bọn súc vật này đã học được trò gì đó rồi. ‘’ - Napoléon

Thay thế Schanhorst là  Gneisenau - thành viên của Hội đồng cải tổ quân sự và là quân nhu trưởng của Blücher từ năm 1811 . 

 

Chiến thắng đầu tiên trong chiến dịch giúp Napoléon nắm giữ lợi thế ngoại giao trên bàn đàm phán , đồng thời củng cố tinh thần của các tân binh cho các trận chiến tiếp theo . Quân Pháp đã giành chiến thắng trước sự bám trụ kiên cường của quân Phổ và quân Nga , mặc dù liên quân có lực lượng kỵ binh hoàn toàn vượt trội trên chiến trường .

Bản thân Napoléon vào trưa hôm đó đã đánh giá đúng tình hình tại Lindenau và triển khai các đội hình ập đến chiến trường , sau đó tiến vào các vị trí trọng yếu . Khi có mặt trên chiến trường ông liên tục làm ngơ trước những lời cầu cứu , kêu gào đòi tiếp viện từ Quân đoàn III* , mà chỉ triển khai dự bị của mình  vào thời khắc quyết định để tung đòn kết liễu các lực lượng của liên quân .

 ’’Napoleon hiếm khi đáp lại yêu cầu tiếp viện và chỉ tiếp viện khi cơ hội xuất hiện một cách rõ ràng trước mắt ông ấy . Theo Gouvion-Saint-Cyr , thì Ney , tại Lützen đã liên tục cầu cứu Hoàng Đế trong khi ông ấy vẫn còn 2 sư đoàn chưa triển khai . Cũng trong cùng trận chiến đó thì có một Thống chế đã gọi tiếp viện trước cả khi tìm thấy địch. ‘’ - Hồi ký lưu lại trong lịch sử quân sự , tập 4 , 1831

*Trong trận chiến thì việc liên tục nhận được lời cầu cứu từ nhiều hướng khác nhau trên chiến trường là điều rất bình thường nhưng các chỉ huy cấp trên nếu không tỉnh táo rất dễ mắc sai lầm , khi họ nhanh chóng sử dụng hết dự bị của mình vào giữa trận đánh .

Khác với các chiến dịch từ những năm trước thì lần này dù giành chiến thắng nhưng chiến thắng này chưa trọn vẹn bởi liên quân vẫn chưa bị tiêu diệt và đã rút lui an toàn với gần như toàn bộ quân số . Có 3 lí do chính giải thích cho việc  này :

1) Khả năng chiến đấu độc lập kém của các chỉ huy quân đoàn Pháp . Bởi không thực hiện mệnh lệnh của Hoàng Đế vào tối hôm trước nên quân đoàn của Ney đã rơi vào thế bất ngờ và bị phân tán lực lượng khi liên quân bắt đầu tiến công . Sự chậm trễ của Eugène , Macdonald và sự thiếu quyết đoán của Betrand đã khiến các lực lượng đánh bọc sườn hai bên cánh chỉ tiếp cận chiến trường vào lúc 6 giờ chiều khi trời bắt đầu chuyển tối , giả sử như họ có mặt sớm hơn trên chiến trường khoảng 1 tiếng thì Tormasov đã không kịp giải nguy cho sườn phải của liên quân .

2) Napoléon trong chiến dịch này không có lực lượng kỵ binh đủ mạnh để có thể tổ chức truy đuổi , nếu không thì thảm họa tại Jena vào năm 1806 sẽ lại tái diễn trước mắt các sĩ quan Phổ .

3) Sự chậm chạp và thiếu hợp lý trong việc triển khai thành đội hình chiến đấu của liên quân vô tình buộc họ phải chờ đến giữa trưa thì mới đầu tấn công . Giả sử như liên quân tấn công sớm hơn 2-3 tiếng thì Quân đoàn V vẫn chưa di chuyển quá xa khỏi chiến trường về hướng Leipzig , khi ấy thì ngay từ đầu liên quân sẽ hoàn toàn bị áp đảo quân số và Napoléon chắc chắn sẽ tận dụng cơ hội này để kết liễu Wittgenstein (nên nhớ là phải đến tận chiều tối thì Tập đoàn quân dự bị của Tormasov mới bắt đầu xuất hiện trên chiến trường) .

8.Napoléon làm chủ Sachsen

Liên quân Nga-Phổ bắt đầu rút lui về phía Đông dọc đường Leipzig-Bautzen . Khi Sa hoàng và Quốc Vương Phổ rời khỏi chiến trường vào lúc 9 giờ tối đến Groitzsch thì họ cho rằng ngày mai vẫn đánh thêm một trận khác được , bởi liên quân vẫn còn nguyên vẹn và chưa bị tiêu diệt . Thậm chí báo chí ở Berlin còn bắt đầu in các bài ăn mừng trận chiến tại Großgörschen để tuyên truyền . Wittgenstein  ban đầu cũng có ý muốn đánh tiếp , nhưng sau khi các chỉ huy liên quân tiến hành hội họp thì họ nhận ra nếu tập hợp các lực lượng còn lại thì liên quân chỉ có thêm 13 000 binh sĩ và 132 khẩu pháo - chỉ vừa đủ để bù đắp thương vong sau trận đánh . Như vậy là chưa đủ để địch lại Napoléon , người lúc này đang có tới 7 quân đoàn trong tay , do đó nếu tiếp tục đánh trận vào ngày 3/5 thì lợi thế vẫn thuộc về quân Pháp .

Không khó để Wittgenstein thuyết phục Sa hoàng rút lui , nhưng phải mất một lúc lâu thì Friedrich Wilhelm III mới miễn cưỡng đồng ý . Những suy nghĩ tiêu cực bắt đầu hiện lên trong đầu Quốc Vương khi ông nhớ đến thảm họa năm 1806-1807 , hi vọng duy nhất giờ đây là tin tưởng hoàn toàn vào người Nga và cầu mong Áo sẽ gia nhập liên minh .

Các đội hình của Nga rút lui suốt đêm 2/5-3/5 đến Altenburg và Frohburg qua ngã Pegau , Quân đoàn Wintzingerode cùng quân Phổ rút lui về Frohburg và Borna . Tới cuối ngày 3/5 thì liên quân đóng trại quanh Frohburg và Borna , trong quá trình rút lui thì Quân đoàn bộ binh 2 đã chạm trán với tiền quân Quân đoàn XI vào giữa trưa trên sông Elster . Cùng ngày hôm đó thì Quân đoàn V đã vượt sông Elster gần làng Zwenkau , tiếp cận sườn phải của liên quân . Xa hơn về phía Tây thì Quân đoàn IV buộc phải bắc cầu qua sông Floßgraben sau khi Miloradovich phá hủy cây cầu ở Predel .

Vào ngày 4/5 , quân Nga tiếp tục rút lui về Dresden bằng đường Chemnitz và đường Rochlitz , quân Phổ rút lui về Meißen bằng đường Coldlitz . Riêng Lữ đoàn Kleist rút về Mühlberg qua ngã Wurzen . Barclay cùng Tập đoàn quân Tây 3 được lệnh nhanh chóng tiếp cận chiến trường bằng ngã Krossen đến Spremberg để hội quân với Tập đoàn quân chủ lực  . Sau khi nghe tin tức về trận Großgörschen , Bülow cho quân đoàn của mình hành quân đến Roßlau để vượt sông Elbe . Cùng ngày hôm đó thì 2 vị quân vương của liên quân đã đến thành phố Dresden .

Từ ngày 5/5-8/5 trong khi các đội hình liên quân đang rút qua hữu ngạn Elbe tại Dresden thì Yorck cùng Miloradovich đã đánh chặn hậu trước tiền quân của Tập đoàn quân sông Elbe tại Colditz , Ezdorf , Wilsdruff và Kesselsdorf .  Vào ngày 8/5 thì các đơn vị chặn hậu cuối cùng của Nga đã rút qua hữu ngạn , nhưng cùng lúc đó thì tiền quân của Pháp tiến vào thành phố nên các cây cầu qua sông tại đây vẫn chưa bị phá hủy . Tới đây thì cuộc truy đuổi đã kết thúc bởi sông Elbe giờ đây đã nằm chắn ngang các lực lượng của hai phe . Nếu so sánh với thảm họa sau trận Jena-Auerstadt vào năm 1806 thì lần này cả quân Phổ và Nga đều tổ chức rút lui một cách hoàn hảo , không vội vã và không bị rơi vào thế hỗn loạn .

Sau trận đánh , Napoléon tin rằng liên quân sẽ tiếp tục đánh vào sáng mai nên đã tập hợp toàn bộ các lực lượng của cả 2 tập đoàn quân gần Lützen . Tổng cộng vào sáng ngày 3/5 thì Napoléon có trong tay 120 000 binh sĩ và 327 khẩu pháo - hoàn toàn vượt trội so với liên quân nếu họ quyết định tiếp chiến . Tới khoảng 9 giờ sáng khi nhận được tin địch đã rút lui thì Napoléon mới bắt đầu lệnh cho các đội hình tiến hành truy đuổi .

Khác với năm 1806 thì lần này quá trình truy đuổi thực hiện khó khăn hơn bởi sự vượt trội hoàn toàn của kỵ binh liên quân cũng như việc hậu quân liên minh đánh chặn hậu quyết liệt chứ không bị vỡ trận như trước . Sau khi đã xác định được hướng rút lui của liên minh thì Eugène được lệnh tiến đến Pegau với Quân đoàn V , Quân đoàn XI và Quân đoàn kỵ binh I , Quân đoàn IV và Quân đoàn VI trong khi đó sẽ vượt sông Elster ở Lützkewitz và Predel . Hoàng đế sẽ di chuyển ở sau cùng với Vệ binh đến Pegau . Riêng Quân đoàn III chịu thiệt hại nặng sau trận đánh sẽ ở lại chiến trường để dọn dẹp và nghỉ ngơi .

Quá trình vượt sông diễn ra suốt ngày hôm đó , tới tối 3/5 thì các đội hình của Pháp đã hành quân tới các vị trí như sau :
-Quân đoàn V : Peres
-Quân đoàn XI : Pödelwitz , Wilschstauden
-Quân đoàn VI : Löbnitz , Lützkewitz
-Quân đoàn IV : Predel
-Quân đoàn XII : Namburg
-Sư đoàn Hammerstein (Vương quốc Westfalen) : Namburg
-Sư đoàn Franquemont (Vương quốc Württemberg) : Caja
-Vệ binh đế chế : Pegau

Vậy là suốt ngày 3/5 thì quân Pháp chỉ tiến thêm được 6km

 

Đêm ngày 4/5 , sau khi tra hỏi tù binh cùng cư dân địa phương thì Napoléon biết rằng liên quân đang rút lui về Dresden bằng 2 ngã đường : Rochliss và Coldlitz , ngoài ra thì tinh thần của liên quân không tốt khi quân Nga và quân Phổ liên tục đổ lỗi cho nhau sau trận thua tại Großgörschen .  

Dựa trên những thông tin này , Hoàng Đế tiến hành chia đôi lực lượng của mình thành hai phần để thực hiện đòn đánh ưa thích của mình* , theo đó thì chủ lực sẽ tiếp tục đuổi theo gót chân của địch để cầm chân liên quân ở sông Elbe .  Lực lượng nhỏ trong khi đó hơn sẽ hành quân tốc lực theo hướng Bắc , song song với hướng rút lui của liên quân và vượt sông Elbe tại Wittenberg hoặc Torgau . Khi ấy thì sườn phải của liên quân sẽ bị đe dọa buộc họ phải tiếp tục rút lui theo hướng Đông về sông Oder hoặc theo hướng Bắc về vùng Brandenburg . Lúc đó thì liên quân có thể bị chia thành nhiều phần vì lợi ích quốc gia của riêng mình : Quân Nga rút lui theo hướng Đông để bảo vệ Ba Lan trong khi quân Phổ rút lui theo hướng Bắc để bảo vệ Berlin . 

*Manuevre sur les derrieres - ‘’cơ động ra sau lưng’’ hoặc vận động vỗ mặt-bọc sườn hoặc vận động búa-đe . Đây là đòn đánh đã được Napoléon sử dụng không ít hơn 30 lần trong sự nghiệp của mình .

Thực hiện đòn đánh này , vào đêm 4/5 Napoléon lệnh cho Quân đoàn III hành quân đến Torgau hoặc Wittenberg qua ngã đường Leipzig , sau đó vượt sông Elbe tại đây . Theo sau Ney vài ngày sau đó là Quân đoàn VII cùng quân Sachsen đồn trú ở Torgau và 1 sư đoàn từ Quân đoàn II , đi sau cùng là Sư đoàn Puthod (Quân đoàn V) và Quân đoàn kỵ binh II . Theo ước tính của Hoàng Đế thì ‘’cái búa’’ có sức mạnh vào khoảng 60 000 bộ binh , 4 000 kỵ binh và 129 khẩu pháo , ‘’cái đe’’ chỉ huy trực tiếp bởi Hoàng Đế sẽ có sức mạnh vào khoảng 120 000 bộ binh , 11 500 kỵ binh và 386 khẩu pháo , ngoài ra thì các lực lượng dự bị đang tập hợp ở tuyến hai có sức mạnh đạt 9 000 bộ binh , 4 800 kỵ binh và 48 khẩu pháo . Đòn đánh bắt đầu được thực hiện ngay lập tức vào tối hôm đó bằng các cuộc hành quân tốc lực nhằm bù lại thời gian đã bị mất vào hôm trước .

Đến tối ngày 8/8 thì vị trí của các đội hình chủ lực như sau :

- Quân đoàn XI : gần Dresden
- Sư đoàn vệ binh già : gần Dresden
- Quân đoàn VI : gần Dresden
- Quân đoàn IV : Potschappel , Tharandt
- Quân đoàn V : Meißen
- Quân đoàn XII : Freiberg

Có thể thấy quá trình hành quân của các đội hình diễn ra tương đối chậm chạp , không phải do vấn đề tổ chức mà do các binh sĩ đã quá mệt mỏi , lại phải hành quân tốc lực suốt 3 ngày liền nên nhiều người cùng các trang thiết bị bị tụt lại phía sau , chỉ những ai khỏe mạnh nhất mới kéo xác được tới Dresden .

Trong khi đó thì bên cánh trái khi quân đoàn của Ney vừa tới Torgau thì lực lượng Sachsen dưới quyền Thiếu tướng Johann von Thielmann từ chối mở cổng thành cho quân Pháp bởi ông chưa có lệnh từ Quốc vương Sachsen . Đàm phán bất thành với Thielmann nên Ney buộc phải tổ chức vây hãm Torgau , đồng thời bắc cầu sang sông tại Belgern .

Vào ngày 7/5 thì Napoléon đã yêu cầu Quốc vương Sachsen , khi ấy đang ở Prag (Đế chế Áo) nhằm gửi 2 trung đoàn thiết kỵ để tăng cường cho quân Pháp . Friedrich August sau đó đồng ý với yêu cầu này , nhưng khi ông chưa kịp phản hồi lại cho Napoléon thì Hoàng Đế Pháp nhận tin về hành động của Thielmann tại Torgau . Nổi cáu , Napoléon gửi tối hậu thư đến Prag vào ngày 8/5 yêu cầu Quốc vương Sachsen viết một lá thư trình bày xem liệu ông này có còn xem Vương quốc Sachsen là thành viên thuộc Liên bang sông Rhine hay không , nếu có thì Vương quốc Sachsen buộc phải phục tùng các yêu cầu của Pháp nếu không thì Friedrich August sẽ bị mất ngai vàng . Sợ hãi trước tối hậu thư của Napoléon , Friedrich August đành phải viết thư xin lỗi và bắt đầu cưỡi ngựa trở về Dresden vào ngày hôm sau .

Thielmann sau khi biết được tin này thì cuối cùng cũng mở cổng Torgau cho quân Pháp vào ngày 10/5 . Quân đoàn VII giờ đây được tăng cường thêm bởi 5 700 quân Sachsen . Bản thân Thielmann - người ngay từ đầu đã có tư tưởng chống Pháp giao lại quyền chỉ huy cho Sahr , sau đó ông cùng phụ tá của mình đào ngũ sang phe liên minh vào đêm hôm đó ‘’dưới những lời kêu góc của người dân và các sĩ quan’’  .

Napoléon cưỡi ngựa đến Dresden vào ngày 8/5 , gửi một đoàn đến thông pháo với các cư dân thành phố ‘’Chỉ có Quốc vương mới là cứu thế của họ , và vì tình cảm của mình với ông ấy nên Napoléon sẽ tha thứ cho họ’’ . Hoàng Đế không tiến thẳng vào thành phố mà đi một vòng để tìm điểm vượt sông thích hợp .  Vị trí vượt sông ban đầu được chọn là cây cầu phao cũ của quân Nga đã bị phá hủy trước đó , nhưng sau khi phát hiện vị trí này nằm trong tầm bắn của các khẩu đội Nga thì vị trí đối diện làng Übigau được chọn . Trước đó vào đêm 8-9/5 thì tại Übigau có các mảnh cầu pháo của liên quân bị trôi dạt sang hữu ngạn và lúc đó đang bị đốt , các công binh Pháp sau đó bí mật kéo các mảnh cầu này về tả ngạn và đã dập lửa thành công . Với sự giúp đỡ của các thợ đóng tàu tại địa phương cùng 1 tàu chở hàng và một vài sà lan thì một vài nhóm nhỏ đã được triển khai đánh chiếm lâu đài Übigau , qua đó thiết lập đầu cầu ở hữu ngạn . Miloradovich khi biết được tin này vào sáng ngày 9/5 liền cho quân ra để đánh bật quân Pháp , nhưng Napoléon sau đó đáp trả bằng cách lệnh cho 80 khẩu pháo bố trí tại Brießnig và cổng thành Dresden phía Đông nhằm đánh bật các đợt tấn công của quân Nga . Miloradovich sau đó không còn lựa chọn nào khác nên buộc phải rút lui theo hướng Bautzen . Tới sáng ngày 10/5 thì toàn bộ các đơn vị của liên quân đã rút lui khỏi Neustadt , ngoại trừ một vài nhóm Cossack . Sau đó thì cầu phao tại Übigau đã được thiết lập , đồng thời cây cầu đá tại Dresden - trước đó đã bị Davout cho nổ tung cũng được sửa chữa (trước đó liên quân đã phải mất tới 12 ngày để đóng phần thượng tầng bằng gỗ đặt trên trụ đá ,vào hôm 10/5 thì công binh Pháp chỉ tốn 16 tiếng để xây lại thượng tầng) .

 Quá trình vượt sông bắt đầu vào ngày 11/5 theo thứ tự : Quân đoàn XI , Quân đoàn IV và Quân đoàn VI . Vào chiều hôm đó thì kỵ binh của Quân đoàn XI đã bắt đầu phi về hướng Bautzen , đuổi theo dấu chân của liên quân . Quân đoàn IV sau đó nhận lệnh tiến theo hướng Königsbrück và Quân đoàn VI theo hướng Reichenberg để bảo vệ sườn Bắc của điểm vượt sông . Dọc đường tiến thì Quân đoàn XI đã chạm trán với quân Nga gần Schmiedefeld vào ngày 11/5 và gần Bischofswerda vào ngày 12/5 .

Quốc vương Sachsen trở về thủ đô vào ngày 11/5 dưới lễ chào mừng được tổ chức bởi Napoléon . ‘’Đây là cảnh tượng nhục nhã cuối cùng mà nhà Bonaparte đã dựng lên cho các quân vương xứ Đức. ‘’

 

Do các lực lượng vượt sông đã mệt mỏi nên Hoàng Đế Pháp cho nghỉ ngơi vào ngày 12/5 , đồng thời tranh thủ thời gian này để các đội hình phía sau tiếp cận tuyến đầu , cũng như tái tổ chức lại các đơn vị chiến đấu .

 

Khoảng 70 000 quân Pháp đã vượt sông Elbe tại Dresen và 45 000 quân vượt sông tại Torgau . Vào lúc này thì liên quân rơi vào thế tiến thoái lưỡng nan : tiếp tục rút lui về sông Oder hay ở lại tiếp chiến ? Do việc tiếp tục rút lui cũng đồng nghĩa với việc thừa nhận với truyền thông rằng trận đánh tại Großgörschen trên thực tế là một trận thua , đồng thời cơ hội thuyết phục Áo gia nhập liên minh cũng sẽ bị sút giảm nghiêm trọng nên liên quân không còn cách nào khác ngoài việc ở lại tiếp chiến .

Nhưng vấn đề là đánh trận ở đâu ? Trước đó theo nhận xét của Wittgenstein vào ngày 7/5 thì nếu cho rằng Sachsen sẽ trung lập thì liên quân sẽ tiếp chiến với quân Pháp tại vị trí nằm giữa Herzberg và Luckau , tuy nhiên vào ngày 8/5 thì mệnh lệnh lại yêu cầu các đội hình cố gắng phòng ngự hữu ngạn sông Elbe . Thực hiện mệnh lệnh ngày 8/5 quân Nga đã bố trí dọc theo thượng nguồn tại Meßen và quân Phổ bố trí ở sườn đối diện . Tới ngày 9/5 thì quân Nga tập trung quanh Radeberg còn quân Phổ tập trung gần Grossenhain để chuẩn bị tấn công bất cứ đơn vị vượt sông nào của Pháp . Tuy nhiên cùng ngày hôm đó bởi Miloradovich do không được hỗ trợ đầy đủ đã bị đẩy lùi ở Übigau nên Wittgenstein buộc phải tính tới phương án tiếp tục rút lui . Wittgenstein dự tính sẽ rút lui theo hướng Bắc để đón đầu Ney và nếu làm theo kế hoạch này thì cũng ngầm làm theo ý muốn của người Phổ nên họ chắc chắn sẽ chiến đấu rất quyết liệt để chặn đứng quân Pháp . Nhưng mệnh lệnh từ Sa hoàng đã yêu cầu Wittgenstein buộc phải chiến đấu nhằm bảo vệ đường tiếp tế từ Ba Lan . Các báo cáo vào ngày 10/5 đã khiến Wittgenstein thay đổi hoàn toàn ý định của mình , vào lúc này thì ông đã nhận ra rằng mũi vượt sông tại Dresden chỉ là đòn nhử của Napoléon còn mối đe dọa thực sự đang ở phía Bắc gần Wittenberg và Torgau . Đối phó với thông tin này thì quân Nga rút lui về Bischdorfswerda còn quân Phổ rút lui về Königsbrück vào cùng ngày hôm đó để chờ cho tới khi có thêm thông tin thì mới tiếp tục hành động . Trong trường hợp lực lượng tại Dresden tấn công quyết liệt thì liên quân sẽ tiếp chiến ở vị trí đằng sau Bautzen , nếu không thì liên quân sẽ tấn công theo hướng Bắc để đón đầu mũi bọc sườn của Ney .

Chỉ 1 ngày sau đó thì mọi thứ lại thay đổi thì thông tin về việc lực lượng khổng lồ của Pháp tại Dresden , chỉ huy bởi Napoléon đã vượt sông và đang di chuyển theo hướng Đông và việc Quốc vương Sachsen đã trở về thủ đô . Wittgenstein lập tức lệnh cho quân Nga và quân Phổ nhanh chóng tập trung tại Bautzen vào ngày 12/5 để sẵn sàng đón đầu quân Pháp .

Vào ngày 12/5 , trong khi Tập đoàn quân chủ lực đang vượt qua hữu ngạn sông Spree tại Bautzen thì Quân đoàn Miloradovich đánh chặn hậu ở phía sau đã chạm trán với Quân đoàn XI tại Schmiedenfeld , dù đối đầu với lực lượng vượt trội nhưng Miloradovich chỉ rút lui vào lúc tối . Trong vòng khoảng 3 ngày sau đó thì Miloradovich liên tục đánh kìm chân quân Pháp cho tới khi rút lui sang bờ Đông sông Spree vào ngày 15/5 .

Theo thông tin của đại sứ Pháp tại Wien , thì Napoléon được biết Áo đã đạt được thỏa thuận với liên minh và đến cuối tháng 5 thì một tập đoàn quân với sức mạnh khoảng 100 000 người sẽ hoàn thành quá trình vũ trang .  Như vậy thì hi vọng rằng người Áo sẽ chiến đấu cùng người Pháp đã tan tành mây khói .

Trước đó vào tháng 4 thì Bá tước Metternich - Ngoại trưởng Áo đã chủ động liên lạc với liên minh , ngược lại với ý muốn của Hoàng Đế Franz . Vào ngày 29/4 thì Metternich đã gửi yêu cầu của mình đến Sa hoàng , theo đó thì Áo sẽ chuẩn bị 2 tập đoàn quân với tổng cộng khoảng 125 000 - 130 000 người cùng dự bị với khoảng 30 000 người , tới ngày 24/5 thì khoảng 60 000 người trong số này sẽ sẵn sàng ở vùng núi Böhmen (nằm ngay sườn phải của quân Pháp) . Ấn tượng trước thông tin về ‘’chiến thắng’’ của liên quân tại Großgörschen vào ngày 2/5 , Metternich đã thuyết phục Hoàng Đế Franz gửi Bá tước Stadion đến đàm phán với liên minh vào ngày 7/5 , đồng thời gửi Bá tước Bubna đến gặp Napoléon để đưa ra điều kiện hòa giải giữa Pháp và liên minh .

Stadion đến sở chỉ huy của liên quân vào ngày 13/5 , gặp Ngoại trưởng Nga và Thủ tướng Phổ . Theo đó thì liên minh được biết Áo đang có chủ trương hòa giải và để đạt được điều này thì cần phải loại bỏ tầm ảnh hưởng của Pháp tại Đức .   

Theo đó thì ‘’Trật tự châu Âu thứ năm’’ sẽ được tổ chức như sau :
- Lãnh thổ Ba Lan sẽ trở về hiện trạng trước Hòa ước Wien (sát nhập vào Phổ và Nga)
- Toàn bộ lãnh thổ bị mất vào năm 1808 sẽ được trả lại cho Phổ
- Loại bỏ toàn bộ lãnh thổ của Pháp ở hữu ngạn sông Rhine
- Hà Lan sẽ tách ra khỏi Pháp
- Loại bỏ toàn bộ lãnh thổ của Pháp ở bán đảo Ý
- Tái thiết lập chính quyền Giáo Hoàng
- Toàn bộ lãnh thổ của Áo bị mất kể từ Hòa ước Luneville , gồm các tỉnh Tyrol , Inn , Illyrischen , Dalmatinischen sẽ được trả lại .
- Loại bỏ hoàn toàn ảnh hưởng chính trị của Pháp tại Đức (giải tán Liên bang sông Rhine)
- Loại bỏ hoàn toàn ảnh hưởng chính trị của Pháp tại Ý

Stadion nói với đại diện liên quân rằng nếu Napoléon không đồng ý với các yêu cầu nêu trên thì Áo sẽ gia nhập liên minh . Những sự giàn xếp cuối cùng được đưa ra vào ngày 16/5 dưới tên gọi ‘’Chương trình Burschen’’ , nói gắn gọn thì Áo sẽ trở hiện trạng trước năm 1805 , Nga-Phổ sẽ trở về hiện trạng trước năm 1806  , giải tán Liên bang sông Rhine , tách vùng lãnh thổ Bắc Đức khỏi Pháp , giải tán Đại công quốc Warsawa , tái thiết lập Hà Lan , tái lập chính quyền cũ tại Tây Ban Nha và tái lập các chính quyền cũ tại Ý .

 

Trong khi Stadion đang đàm phán với liên minh thì Bubna đã đến gặp Napoléon vào ngày 12/5 , vào ngày hôm đó thì Áo cũng đã nhận được tin chính xác hơn về trận Großgörschen : liên quân bại trận và đang phải rút lui . Do đó Bubna buộc phải chuyển sang dùng phong thái ôn hòa hơn để nói chuyện với Napoléon . Tuy nhiên dù thế thì Bubna vẫn  buộc phải nói theo đúng chỉ dẫn :

’’nếu không thể đáp ứng được những nguyện vọng của mình , thì Áo lấy làm tiếc , buộc phải theo đuổi những mục tiêu này , để đảm bảo đem lại lợi ích cho các bên , bằng biện pháp vũ lực‘’

Trước đó thì Napoléon đã chuẩn bị đàm phán với Áo khi đại sứ Narbonne trở về Dresden vào ngày 8/5 , ngoài ra thì sau khi đọc được giấy tờ để lại của Quốc vương Sachsen thì ông biết rõ rằng Áo đang đàm phán với Sachsen , Napoli cùng các bang quốc Nam Đức . Rõ ràng người Áo đang chơi trò bắt cá hai tay , nhưng dù thế thì Napoléon cũng buộc phải tránh khiêu khích với Áo nhằm ngăn họ không gia nhập liên minh . Sau 2 ngày đàm phán với Bubna thì Napoléon tuyên bố ông đã sẵn sàng đàm phán hòa bình và kí hiệp ước . Nếu liên minh cũng có nguyện vọng đàm phán thì ông sẽ rút quân trở về tả ngạn Elbe . Thậm chí nếu có một trận đánh nổ ra trong lúc đàm phán thì ông cũng sẽ sẵn sàng ngừng bắn bất cứ giá nào ; sau đó hai đạo quân sẽ rút lui theo hai hướng đằng sau một vùng đệm trung lập . Trên thực tế thì Napoléon không hề đồng ý với yêu cầu của Áo như bức thư gửi đến Narbonne vào ngày 18/5 , ông sẽ dễ dàng không từ bỏ toàn bộ thành quả từ đầu sự nghiệp của mình đến thế mà chấp nhận rằng chiến tranh với Áo là điều không thể tránh khỏi . Tuyên bố này cũng chỉ nhằm mục đích câu thêm thời gian để vũ trang các đạo quân còn lại .

Bubna đoán được một phần suy nghĩ của Napoléon nên đã gửi thư về Wien giải thích rằng điều kiện giải tán Liên bang sông Rhine cũng như lãnh thổ của Pháp tại hạ nguồn sông Rhine là quá báng bổ . Theo nhận định của Bubna thì Áo cần phải chiến đấu tới người cuối cùng bởi Napoléon sẽ tung cú đấm mạnh nhất về phía Áo .

 

Napoléon cho Công tước Vicenza đến gặp Sa hoàng để đàm phán , bản thân Vicenza đã từng là đại sứ Pháp tại St.Petersburg từ trước năm 1812 . Ông được lệnh giải thích với Sa hoàng rằng điều kiện hòa bình không có lợi cho Pháp là không thể chấp nhận được và Hoàng Đế đề nghị như sau :

-Đại công quốc Warsawa , ngoại trừ thành phố Danzig và lãnh thổ dự định cho Công quốc Oldenburg sẽ thuộc về Phổ
-Liên bang sông Rhine sẽ mở rộng đến biên giới Böhmen từ Glogau và Stettin , vùng lãnh thổ này sẽ được dùng để mở rộng Vương quốc Westfalen và Vương quốc Sachsen
-Vương quốc Phổ vào lúc này , sau khi mất Hầu quốc Brandenburg ở phía Tây , sẽ được bù lại bằng phần lãnh thổ cũ ở phía Đông cùng Ba Lan . Vào lúc này thì vị trí của Phổ trên bản đồ châu Âu sẽ bị lệch về phía Đông và hoàn toàn lệ thuộc vào Nga , như vậy thì Nga cũng sẽ có lợi .

Điều mà Napoléon muốn nói với Alexander là ông muốn Sa hoàng không rơi vào cái bẫy của Metternich và nếu buộc phải hi sinh thì ông thà hi sinh vì Sa hoàng - người đã chiến đấu một cách thật thà chống lại ông chứ không phải vì Áo - những người đã phản bội đồng minh của mình và ‘’dưới danh nghĩa làm bên hòa giải , lại tự mình quyết định mọi thứ ‘’ .

Tất nhiên là làm sao mà Sa hoàng có thể chấp nhận yêu cầu này được ? Bởi ông sẽ không bao giờ phản bội Phổ - đồng minh trung thành nhất của Nga từ thời Friedrich Đại Đế và chắc chắn nhà Hohenzollern sẽ không chấp nhận việc bị mất toàn bộ vùng Brandenburg lịch sử cùng thành phố Berlin . Nhưng Vincenza chưa kịp đến gặp Sa hoàng thì liên quân từ chối yêu cầu đàm phán nên Napoléon chỉ còn một đường duy nhất : Nhanh chóng tiêu diệt liên quân Nga-Phổ trước khi Áo hoàn thành quá trình vũ trang , khi ấy thì Pháp cùng đồng minh sẽ dồn toàn lực để đánh Áo . Để chuẩn bị cho cuộc chiến sắp tới thì Napoléon lệnh cho Eugène trở về Vương quốc Ý để chuẩn bị vũ trang trước Áo .

9.Bautzen-Wurschen

Trong khi các cuộc đàm phán chính trị đang diễn ra thì Napoléon không hề bỏ quên công việc trên chiến trường của mình . Lúc đó thì vấn đề thiếu vắng các đội hình kỵ binh mạnh một lần nữa cản trở Napoléon khi các thông tin mâu thuẫn về hoạt động luân chuyển quân số của liên quân liên tục xuất hiện , liệu liên quân đã chia tách hay đang tập trung hay vừa nhận được tiếp viện thì cả Hoàng Đế cũng không đoán chắc được .  Dựa trên thông tin về việc quân Nga rút lui theo hướng Bischofswerda còn quân Phổ rút lui theo hướng Königsbrück thì ông cho rằng liên quân đã tách thành 2 phần , điều này có vẻ rất hợp lí trước tin đồn về việc người Phổ và người Nga không hài lòng về nhau sau trận Lützen . Nhưng như vậy vẫn chưa đủ chắc chắn để Napoléon ngay lập tức hành động , nên ông dành vài ngày tiếp theo để tổ chức lại các tuyến đường tiếp tế , thiết lập các pháo đài tại Dresden , Wittenberg , Torgau cũng như đợi tiếp viện từ tuyến hai nâng tổng sức mạnh của cả 2 tập đoàn quân lên khoảng 200 000 người .

Đến trưa ngày 12/5 thì tình hình đã rõ hơn đôi chút khi Quân đoàn IV báo cáo có dấu hiệu của quân Phổ rút lui từ Königsbrück về hướng Bautzen . Tới tối ngày hôm đó thì Quân đoàn IV tiếp tục báo Bautzen có thể là địa điểm tập trung của quân Nga và không hề có bất cứ quân Phổ nào đang đồn trú tại Berlin (không chính xác) . Ngoài ra còn có tin đồn về việc một đạo quân Nga khác được chỉ huy bởi Barclay đang tiếp cận Guben đã tới từ ngày hôm trước .

Vào ngày 13/5 , Hoàng Đế viết thư cho Ney về dự định của mình : ‘’Nhằm giải vây Glogau , chiếm lĩnh Breslau , chiếm lĩnh Berlin , để Thống chế Davout có thể giành lại Hamburg để tiến vào vùng Pomerania . ‘’ Để thực hiện được các mục tiêu này , ông lệnh cho Ney hành quân đến Luckau . Từ vị trí này thì Ney có thể tiến ra Bắc để tấn công Berlin hoặc tiến vào Nam để ập vào sườn phải của liên quân tùy theo tình hình .

Báo cáo của Quân đoàn VI và Quân đoàn IV vào ngày 14/5 đã xác nhận rằng phần lớn quân Nga và quân Phổ đang tập trung ở Bautzen đằng sau các cộng sự đang được xây dựng . Napoléon muốn sử dụng cơ hội này để tách rời quân Nga và quân Phổ để tiêu diệt từng phần một , nhưng ông không muốn cho toàn bộ cánh của Ney ập vào sườn địch do sợ rằng liên quân sẽ lập tức rút lui nếu thấy cánh phải của mình bị đe dọa nên chỉ gọi mình Quân đoàn V ập đến chiến trường . Để chắc chắn rằng liên quân muốn tiếp chiến tại Bautzen , ông lệnh cho Quân đoàn XI của Macdonald ngay lập tức tấn công , nếu cần thiết thì chiếm luôn Bautzen . Quân đoàn VI trong khi đó sẽ hỗ trợ Macdonald . Quân đoàn IV có nhiệm vụ triển khai thành nhiều lớp giữa Königsbrück và Kamenz . Quân đoàn XII sẽ di chuyển sát sau lưng các quân đoàn ở phía trước . Toàn bộ các hoạt động này diễn ra vào ngày 14-15/5 với kết quả là các trận giao tranh với hậu quân của Miloradovich như đã nói ở phần trước . Tới cuối ngày 15/5 thì Napoléon đã đi đến kết luận rằng liên quân sẽ tiếp chiến tại Bautzen .

Vị trí các đội hình chiến đấu của cánh phía Bắc vào ngày 15/5 :
- Quân đoàn II : Wittenberg
- Quân đoàn III : Luckau
- Quân đoàn V : Dobrilugk , Sonnenwalde
- Quân đoàn VII : Annaburg , Löben

Mệnh lệnh được gửi đến cho Quân đoàn V vào tối hôm đó nhằm hành quân dến Hoyerswerda còn Quân đoàn III tiến đến Spremberg - cách phía Bắc Bautzen khoảng 20km  . Lí do mà Napoléon mà chỉ dùng 2 quân đoàn để đánh vào sườn của liên quân là bởi ông muốn chiếm Berlin trước thông tin về việc thành phố này đang bị bỏ trống . Thống chế Victor (Quân đoàn II) nhận quyền chỉ huy phối hợp Quân đoàn VII cùng Quân đoàn kỵ binh II , với tổng sức mạnh đạt khoảng 25 000 người , tiến thẳng đến Berlin .

Vài ngày sau thì Napoléon lại đổi ý , lúc này ông muốn tập trung toàn bộ quân số để đánh một trận quyết định với liên minh nên liền gọi Victor hành quân theo hướng ngược lại đến Bautzen . Đến chiều ngày 17/5 thì Ney gửi tin nhắn thông báo rằng toàn bộ các quân đoàn II , III , V và VII sẽ tiến đến Bautzen vào ngày 21/5 . Napoléon trong khi đó căn thời gian để đẩy các quân đoàn của mình tiếp cận Bautzen nhằm ngăn địch không thể rút lui khỏi cái bẫy , kết quả là các cuộc giao tranh ở tiền đồn của liên quân trong suốt 2 ngày .

Vị trí của quân Pháp vào ngày 19/5:
- HQ Napoléon : Harthau
- Sư đoàn vệ binh già : Harthau
- Kỵ binh vệ sĩ : Harthau
- Sư đoàn vệ binh trẻ 1 : Fischbach , Bischofswerda
- Quân đoàn kỵ binh I : Schmölln
- Quân đoàn XII : Drauschkowitz
- Quân đoàn XI : Kleinförstgen
- Quân đoàn VI : Salzförstgen
- Quân đoàn IV : Großwelka , Kleinwelka
- Quân đoàn III : Wartha , Maukendorf , Hoyerswerda
- Quân đoàn V : Weißig
- Quân đoàn VII : Altdöbern
- Quân đoàn II : Finsterwalde

Do Quân đoàn II và Quân đoàn VII vẫn còn ở quá xa nên nếu trận chiến nổ ra vào ngày 20-21/5 thì Napoléon sẽ không thể sử dụng 2 đội hình này .

Quyết định tiếp chiến tại Bautzen của liên quân là bởi họ cho rằng quân Pháp sau khi hành quân một quãng dài do bị mất sức và thương vong nên sẽ không còn có lợi thế về quân số như tại Großgörschen , ngoài ra thì họ không tính đến việc có 2 quân đoàn của Pháp đang nằm ngay sườn phải của họ .  Theo kế hoạch thì liên quân sẽ phòng ngự sau các cộng sự dọc sông Spree với trọng tâm đặt ở thị trấn Bautzen với các bức tường thành rất cao , ở phía Nam thị trấn là đồi Drohmberg và đồi Schmorißberg còn ở phía Bắc thị trấn là khu vực cánh đồng lầy lội . Do đây là vị trí được lựa chọn chỉ dựa trên bản đồ chứ không qua việc trinh sát địa hình kỹ lưỡng nên đã xuất hiện một vài điểm yếu : đầu tiên là phần lớn bờ Tây sông Spree cao hơn hẳn bờ Đông nên pháo binh Pháp có thể hoàn toàn kiểm soát khu vực gần bờ sông , ngoài ra thì con sông ở nhiều đoạn rất nông nên có thể lội bộ qua được . 

Chính vì thế mà liên quân sau đó quyết định không đánh trận ở đây mà lùi về phía sau khoảng 4km lên một dãy các ngọn đồi từ từ dốc xuống sông Spree . Từ vị trí này thì pháo binh liên quân có tầm bắn rất thoáng và các ngôi làng quanh đó có thể được tận dụng để làm cứ điểm phòng ngự . Bên cánh trái của vị trí này là khu rừng rất dày đặc nằm sát biên giới Áo nên có thể chắc chắn rằng Napoléon không thể đánh vào sườn trái được , nằm bên cánh phải là núi Kredwiß nhô ra như một tháp pháo đài , xa hơn về phía Bắc là hồ Plieskowitzer có thể dùng làm vật cản tự nhiên để đề phòng các đòn bọc sườn bất ngờ bên cánh phải . Tuy nhiên liên quân sẽ không thể quân Pháp thoải mái vượt sông Spree nên các vị trí tiền đồn dọc bờ sông kéo dài từ đồi Drohmberg đến Niedergurig được thiết lập (bao gồm thị trấn Bautzen) .

Kể từ ngày 14/5 thì vị trí phòng ngự đã được tăng cường bằng các cộng sự được xây dựng bởi công binh và nông dân địa phương . Các khẩu đội đặt vật cản trước mặt cùng một loạt các đồn lũy bộ binh kiểu Nga được đào dọc địa hình .

Vị trí phòng ngự được phân công như sau :
-  Lữ đoàn Kleist : Từ các quả đồi gần Burk đến Doberschau
- Tiền quân Miloradovich : Từ các quả đồi gần Burk đến Doberschau
- Quân đoàn ,,Gorchakov V’’ (Hợp thành từ Quân đoàn bộ binh 1 và một vài đơn vị của Miloradovich) : Tuyến Rieschen-Jenkwitz-Baschütz
- Cụm quân đoàn Blücher : Đường Baschütz-Weißenberger
- Quân đoàn I. : Weißenberger-Litten
- Tập đoàn quân dự bị  ở tuyến hai , sau lưng Quân đoàn Gorchakov
- Tập đoàn quân Tây 3 : đồi Kreckwitzer

Tổng cộng :
-Quân đội Phổ : 41.5 tiểu đoàn , 54 kỵ đội , 150 khẩu pháo
-Quân đội Nga : 105 tiểu đòan , 141 kỵ đội , 472 khẩu pháo , 4000 Cossack

Lực lượng này có sức mạnh vào khoảng 92 000 bộ binh và kỵ binh .
 
Với tổng chiều dài chiến tuyến lên đến 11km thì vị trí phòng ngự này tương đối mỏng , ngoài ra do đặc điểm địa hình nên liên quân không thể tận dụng ưu thế về kỵ binh của mình . Điểm yếu khác của vị trí này là dù có thể phòng ngự rất tốt trước các đòn đánh từ hướng Tây nhưng nếu bị vặn sườn từ hướng Bắc thì liên quân buộc phải vặn cánh phải của mình để chống đỡ , khi ấy thì chiều dài chiến tuyến sẽ kéo dài thêm 5km .

 

Sau trận thua tại Großgörschen thì giới tướng lĩnh của Nga , điển hình là Miloradovich và Tormasov vốn từ đầu đã không ưa Wittgenstein nay lại càng không hài lòng với màn trình diễn của ông . Ngoài ra việc Barclay de Tolly* cùng Tập đoàn quân 3 vừa tiến đến chiến trường cũng khiến Wittgenstein không thể có được sự ủng hộ cần thiết về mặt chính trị để có thể tiếp tục chỉ huy liên quân . Do đó vào ngày 14/5 , Wittgenstein đã chủ động viết thư gửi Sa hoàng , xin nhường lại vị trí tổng tư lệnh cho Barclay .

*: Thượng tướng bộ binh Barclay de Tolly , cựu chỉ huy Tập đoàn quân Tây 1 trong chiến dịch 1812 , là người một mực kiên trì áp dụng chiến lược ‘’Fabian’’ **và ‘’vườn không nhà trống’’ bất chấp áp lực từ giới chính trị ở St.Petersburg . Về sau khi Kutuzov trở thành tư lệnh Tập đoàn quân chủ lực thì ông cũng tiếp tục áp dụng chiến lược của Barclay sau trận Borodino .

**Trong chiến tranh Punic lần 2 (218-201 TCN) , mỗi khi La Mã triển khai một đạo quân mới để chặn đứng quân Carthage thì lần lượt đều bị Hannibal đánh tan tành trên chiến trường . Biết rằng mình không thể địch được tài cầm quân của Hannibal , Tổng tài Fabius Cunctator chỉ cho quân của mình đánh phá đường tiếp tế của địch từ xa chứ không bao giờ tiếp chiến với Hannibal .

Sa hoàng vì không muốn làm ảnh hưởng đến tinh thần chiến đấu trước trận đánh lớn nên tạm thời chưa thay thế Wittgenstein , mà thay vào đó ông sẽ thường xuyên chủ động trực tiếp nắm quyền chỉ huy hơn .

Mệnh lệnh tác chiến ngày 19/5 của Wittgenstein chỉ thị kế hoạch tác chiến phòng ngự một cách không rõ ràng , hơi khó hiểu , thậm chí không nhắc đến một vài đội hình :

’’Nếu địch vượt sông Spree với lực lượng vượt trội ở hai phía của thị trấn Bautzen , Miloradovich sẽ cố gắng chặn đứng họ , sau đó rút lui về các quả đồi gần làng Auritz và làng Kleinjenkwitz để cố thủ tại đây . Bộ binh và pháo hạng nhẹ của Công tước Württemberg sẽ rút lui về quả đồi gần làng Rieschen và phòng ngự tại vị trí này cùng với Lữ đoàn Engelhardt . Nếu địch tiếp tục tiến công và tấn công cánh phải của Kleist và Barclay , toàn bộ tập đoàn quân sẽ chuyển hướng sang cánh phải . Nếu đòn đánh nhằm vào khu vực trung tâm dưới quyền Blücher thì cánh trái và dự bị sẽ được triển khai để hỗ trợ phòng ngự , trong khi Barclay và Kleist sẽ đánh vào sườn của địch . Nếu địch vặn sườn trái thì cánh trung tâm và cánh phải sẽ xoay mặt sang trái và đẩy lùi địch về phía đồi núi bằng cánh tấn công từ chính diện và sườn . Mặt khác , nếu địch tấn công cả hai bên sườn thì dự bị sẽ hỗ trợ cánh trái là chủ yếu , trong khi Blücher và cánh trung tâm sẽ chống cự càng lâu càng tốt để đợi cho tới khi địch bên cánh trái đã bị đẩy lùi . Cuối cùng , nếu địch vòng qua sau cánh phải thì Barclay sẽ đáp trả lại bằng cánh tấn công theo hướng tay phải , trong khi Kleist sẽ bảo vệ Barclay bằng cách giữ vững vị trí tại Burk.’’

Có thể thấy vị trí của liên quân bị dàn mỏng tới mức nào khi trong kế hoạch tác chiến của Wittgenstein , bất cứ đội hình nào không bị tấn công đều được điều sang hướng khác để hỗ trợ (chưa kể là địa hình hiểm trở sẽ khiến việc điều quân từ hướng này sang hướng khác khó khăn hơn) . Dù Wittgenstein liệt kê ra từng trường hợp khả dĩ nhưng vẫn còn thiếu một trường hợp nữa là nếu quân Pháp tấn công từ hướng Bắc . Mặc dù trước đó đã có tin tức về đạo quân của Ney nhưng bộ chỉ huy liên quân tin rằng lực lượng này được dùng để tăng cường cho mũi tiến công từ hướng Tây chứ không phải đánh xuống từ hướng Bắc .

 

Kể từ ngày 14/5 thì quân Pháp đã thiết lập tiền đồn dọc tả ngạn sông Spree , tới ngày 18/5 thì họ đẩy tiền quân của mình lên phía trước khiến liên quân tưởng rằng địch sắp tấn công . Để xác nhận điều này thì một đòn trinh sát vũ lực đã được tổ chức vào chiều hôm đó , đẩy thẳng vào tiền đồn của Pháp sau đó quay trở về vào lúc tối . Cùng ngày hôm đó thì các nhóm trinh sát ở phía Bắc bên tả ngạn Spree đã phát hiện thấy lực lượng khổng lồ đang tập trung tại khu vực Großenhain , sau khi bắt sống người đưa thư của địch thì biết được lực lượng này là tiền quân thuộc Quân đoàn V của Lauriston . Theo cùng lá thư đó thì Quân đoàn V đã hành quân đến Senftenberg vào ngày 17/5 và đến Hoyerswerda vào ngày 18/5 , ngoài ra quân đoàn của Thống chế Ney với sức mạnh khoảng 18 000 người đang nằm sau lưng quân đoàn này khoảng 1 ngày hành quân .

Theo thông tin mới nhất thì có vẻ như lí do mà Napoléon chưa tấn công từ phía Tây là bởi ông đang đợi Ney ập vào sườn phải của liên quân ? Nếu thực là vậy thì việc tiếp chiến tại vị trí này chắc chắn sẽ dẫn đến thêm một trận thua nữa , như vậy thì chỉ có hai lựa chọn khả dĩ : tiếp tục rút lui hoặc chủ động tấn công Napoléon hoặc Ney để tiêu diệt từng phần một trước khi 2 lực lượng này kịp hội quân . Nhưng việc rút lui có thể sẽ dẫn đến việc làm tiêu tan tinh thần chiến đấu của người Phổ và Áo khi ấy sẽ liên minh với Pháp để chống lại Nga nên lựa chọn còn lại duy nhất là chủ động tiến công , nhưng Sa hoàng lại nhớ rất rõ trận Austerlitz 8 năm về trước nên ông không dám tấn công Napoléon , vì vậy phương án tấn công Quân đoàn V có vẻ là hợp lí nhất . Theo kế hoạch tác chiến mới thì Barclay sẽ nắm quyền chỉ huy phối hợp Quân đoàn I. cùng Quân đoàn lựu binh 3 với tổng quân số đạt khoảng 24 000 người , tấn công về phía Königswartha và Weißig ngay trong đêm hôm đó .

Khoảng 1 giờ sáng , Barlay triển khai thành 3 đội hình . Tiền quân Chaplits xuất phát từ khu vực Niedergurig di chuyển theo ngã Brehmen-Lomske đến Johnsdorf . Theo sau là chủ lực , vượt sông Spree tại Klix , sau đó tiến qua ngã Milfel-Oppit đến Johnsdorf . Quân đoàn I. của Yorck tiến qua ngã Brösa-Gutta-Löhmischau-Liska theo hướng Hermsdorf .

Tới khoảng 1 giờ chiều ngày 19/5 , Barclay chạm trán với địch gần Königswartha , tuy nhiên lực lượng này không phải là tiền quân của Laursiton như trong báo cáo mà là quân Ý thuộc Sư đoàn Peyri (Quân đoàn IV) . Chaplits bất ngờ tấn công tiền đồn của quân Ý buộc họ phải rút lui về Königswartha , khi Barclay vừa truy đuổi tới nơi thì nhận ra toàn bộ Sư đoàn Peyri đã chờ sẵn trong đội hình chiến đấu . Do lực lượng vượt trội hơn nên sư đoàn này cũng buộc phải rút lui về Wartha sau một lúc kháng cự , Barclay tiến hành triển khai Cossack để truy đuổi khiến các đơn vị của Ý vỡ trận hoàn toàn . Khi đuổi tới Wartha vào khoảng 5 giờ chiều thì chạm trán với tiền quân của Quân đoàn III nên cuộc truy đuổi kết thúc . Thiệt hại của Sư đoàn Peyri vào ngày hôm đó rơi vào khoảng 2680 người , bao gồm 750 người bị bắt làm tù binh , toàn bộ các tướng lĩnh của sư đoàn bị thương , ngoài ra 5 khẩu pháo rơi vào tay quân Nga  . Barclay trong khi đó chỉ mất khoảng 900 người  .

Trong khi trận chiến tại Königswartha đang diễn ra thì Quân đoàn I đã chạm trán với tiền quân của Quân đoàn V tại Weißig vào khoảng 3 giờ chiều . Khi ấy  Yorck nhận được lệnh từ Barclay nhằm chuyển hướng đến Johnsdorf nên đã để lại 4 tiểu đoàn , 4 kỵ đội cùng 1 khẩu đội để giữ vững vị trí này trong khi phần còn lại của quân đoàn đến tiếp viện cho Barclay . Sau đó thì Barclay gửi lại mệnh lệnh mới yêu cầu Quân đoàn I cố thủ Weißig đến tối và 1 sư đoàn lựu binh đang hành quân tới để tiếp viện cho Yorck . Thế là Quân đoàn I buộc phải quay đầu lại để tổ chức tấn công nhằm giành lại ngôi làng này trước lực lượng vượt trội thuộc Quân đoàn V . Sau đó thì lựu binh Nga chỉ vừa đến kịp lúc để giúp Yorck cầm cự cho tới tối . Sau khi đã nhận được tin Barclay đang bắt đầu rút lui thì Yorck cũng cho quân đoàn của mình rút lui . Khi quân đoàn vừa trở về doanh trại vào lúc 5 giờ sáng thì tiếng pháo từ hướng Tây thị trấn Bautzen đã bắt đầu vang lên .

Sau màn trình diễn ấn tượng của Barclay và Yorck thì Lauriston đã ước tính mình vừa đối đầu với khoảng 33 000 quân của địch và Ney thậm chí còn muốn đợi cho tới khi Quân đoàn VII bắt kịp rồi mới bắt đầu tấn công Bautzen . Dù vậy đi nữa thì đòn tấn công bất ngờ này của liên quân vẫn là chưa đủ để chặn đứng quân Pháp , như sẽ thấy ở phần sau .

 

Tại Bautzen thì suốt ngày 19/5 không có gì đáng kể diễn ra ngoại trừ tiền quân Sư đoàn Franquemont giao tranh ngoài tiền đồn Dahlowitz và Qualitz với kỵ binh của Kleist . Sáng sớm ngày 20/5 thì Napoléon vẫn chưa bắt đầu tiến công , dù mệnh lệnh đã được ban hành vào lúc 8 giờ sáng nhưng ông cho hoãn để đợi Ney có thêm thời gian để tổ chức lại lực lượng sau khi Sư đoàn Peyri bị đánh bại . Thay vào đó Thống chế Soult được bổ nhiệm làm chỉ huy phối hợp Quân đoàn IV và Quân đoàn kỵ binh I được lệnh di chuyển theo hướng Großwelka-Klix để hỗ trợ Ney trong trường hợp gặp kháng cự mạnh .
Sau khi nhận được báo cáo của Ney về việc địch đã rút lui khỏi Königswartha thì ông nhận lệnh vào lúc 12 giờ trưa nhằm tiến tới Klix sau đó tập trung toàn bộ quân số tại đây vào buổi tối để chuẩn bị vượt sông Spree vào ngày hôm sau . Theo kế hoạch thì Quân đoàn XII sẽ vượt sông Spree tại phía Nam Bautzen nhằm tấn công cánh trái của địch , Quân đoàn XI cùng Quân đoàn VI sẽ tấn công qua thị trấn Bautzen , Quân đoàn IV sẽ tấn công các quả đồi tại Burk . Vệ binh đế chế tạm thời ở lại sau lưng Quân đoàn XI làm dự bị .

Vị trí phòng ngự của liên quân bên bờ Tây sông Spree vào ngày 20/5 :
- Lữ đoàn Kleist : Phía trước Burk với 5000 người và 39 khẩu pháo , tại Niedergurig có 1 tiểu đoàn , 4 kỵ đội và 2 pháo , làng Burk được kiểm soát bởi Jäger Nga
- Quân đoàn bộ binh 2 : 5500 người , 12 pháo với cánh trái đặt tại Bautzen . Bản thân thị trấn Bautzen được đồn trú bởi 4 tiểu đoàn và 4 pháo từ Lữ đoàn Wolff .
- Lữ đoàn Engelhardt tại khu vực Preuschwitz , 1050 người , 12 pháo . Sư đoàn St.Priest tại Doberschau , 3300 người , 12 pháo
- Quân đoàn kỵ binh Trubetzkoy  : 15 kỵ đội , 12 pháo tại khu vực Sinkwitz-Postwit , một vài đơn vị vẫn đang hoạt động ở tả ngạn Spree .

Quân đoàn XII (18 000 người , 48 pháo) , tăng cường bởi 1 lữ đoàn từ Quân đoàn kỵ binh I sẽ dẫn đầu mũi tiến công với nhiệm vụ thu hút càng nhiều lực lượng của liên quân càng tốt . Sư đoàn St.Priest ngay lập tức được triển khai để ngăn quân Pháp vượt sông nhưng ngay khi vượt sông thì sư đoàn đã chạm trán với Sư đoàn Pacthod gần Boblig và bị đẩy lùi tới Falkenberg . Tại đây khi vừa nhận được khoảng 2200 kỵ sĩ cùng 12 khẩu pháo từ Gorchakov tới tiếp viện thì mới chặn đứng được Sư đoàn Pacthod . Quân đoàn XII sau đó triển khai Sư đoàn Lorencez theo hướng Pielitz-Mehtheuer nhằm vặn sườn trái của quân Nga . Sau khi sư đoàn này chiếm lĩnh được vị trí này thì St.Priest buộc phải rút lui về khu vực Rieschen-Döhlen . Một khẩu đội đặt ở vị trí bắn thoáng trên đồi Mehtheuerberg sau đó đã chặn đứng Sư đoàn Lorencez .  

Quân đoàn XI (15 000 người , 48 pháo) bắt đầu di chuyển sau Quân đoàn XII một lúc . Sư đoàn Charpentier dẫn đầu mũi tiến công phát hiện cây cầu đá tại cửa Tây thị trấn Bautzen vẫn còn nguyên nên quá trình vượt sông diễn ra hầu như không có thương vong  . Nhưng quân Nga đồn trú trong thị trấn chống cự quyết liệt nên không thể tiếp tục tiến quân . 2 sư đoàn còn lại do đó chuyển hướng đến Grubschütz để tấn công Bautzen từ cổng Nam , nhưng khi vừa tiến đến làng Preuschwitz thì khựng lại trước kháng cự quyết liệt .

 

Ở phía Bắc , Quân đoàn VI (18 600 người , 73 pháo) bắt đầu vượt sông vào khoảng 1 giờ chiều . Trận địa với khoảng 60 khẩu pháo được triển khai lên các quả đồi giữa  Teichniß và Öhna để hỗ trợ cho cuộc tấn công . Hỏa lực từ trận địa ngay lập tức khiến khinh binh Nga bên bờ sông không thể bắn áp chế các lực lượng vượt sông bằng 3 cầu công binh . Sư đoàn Compans bên cánh phải sau khi vượt sông ngay lập tức chuyển hướng xuống phía Nam để đánh vào thị trấn Bautzen . 2 sư đoàn còn lại tấn công vị trí của Quân đoàn bộ binh 2.

Tới khoảng 4 giờ chiều , Miloradovich bắt đầu lệnh cho toàn bộ các lực lượng tại khu vực rút lui về vị trí phòng ngự chính theo kế hoạch của Wittgenstein . Quân đoàn bộ binh 2 do đó cũng từ từ rút lui về các quả đồi tại Aurik và Jenkwitz vào khoảng 6 giờ chiều , thị trấn Bautzen rơi vào tay quân Pháp .

Soult (17800 người và 49 pháo) vẫn chưa thể vượt qua sông Spree cho tới khoảng 3 giờ chiều khi Sư đoàn Morand và Sư đoàn Franquemont tiến công theo 3 đội hình về hướng Gottlobsberg , Niedergurig và Briesing dưới hỏa lực dữ dội bắt từ Lữ đoàn Kleist . Quân Pháp nhanh chóng giành được Gottlobsberg nhưng không thể tiếp tục tiến quá Pließkowitz bởi kỵ binh liên quân tung các đòn phản công .

Cho tới lúc này thì Lữ đoàn Kleist vẫn đang chống cự quyết liệt trước các đòn tấn công liên tiếp của Quân đoàn VI , nhưng khoảng 7 giờ tối khi Sư đoàn Friedrich chiếm lĩnh làng Niederkaina ở  ngay phía Nam thì Kleist buộc phải rút lui khỏi Burk nhằm tránh bị bao vây .

Tới khoảng 7 giờ tối thì toàn bộ bờ Tây sông Spree đã nằm trong tay Napoléon và bước tiến của Sư đoàn Lorencez bên cánh trái đã khiến liên quân bắt đầu lo lắng . Sa hoàng cùng toàn bộ các sĩ quan tại HQ đều tin rằng đây là hướng tiến công chính Napoléon , nhưng riêng chỉ có một mình Wittgenstein là có ý kiến khác . Tuy vậy thì cũng không thể nào ngăn cản Sa hoàng lệnh cho Quân đoàn Gorchakov tung đòn phản công với toàn bộ dự bị của mình . Đòn phản công được thực hiện vào lúc 7-8 giờ tối với kết Sư đoàn Pacthod buộc phải rút lui về Binnewitz-Grubditz với thiệt hại nặng còn Sư đoàn Lorencez buộc phải rút lui về Denkwitz . Tới khoảng 10 giờ tối thì trận chiến bắt đầu lắng xuống và hai phe bắt đầu chuẩn bị cho giai đoạn quyết định vào ngày mai .

Trong khi trận chiến đang nổ ra tại Bautzen vào chiều 20/5 thì xa hơn về phía Bắc , Ney hành quân tốc lực đến Klig , sau đó chạm trán với tiền quân Chaplitz vào lúc tối . Sư đoàn Souham dẫn đầu đội hình ngay lập tức tấn công quân Nga và đẩy lùi Chaplitz trở về hữu ngạn Spree .

Vị trí các lực lượng bọc sườn vào tối 20/5 :

-Quân đoàn III : Sdier-Oppitz
-Quân đoàn V : Särchen-Kauppa
-Quân đoàn VII : Hoyerswerda
-Quân đoàn II : Senftenberg

Tổng kết lại ngày 20/5 , Napoléon sau khi chiếm lĩnh hữu ngạn Spree dù với khoảng 5600 thương vong nhưng đã thành công trong việc cầm chân liên quân tại chỗ , đồng thời bằng cách tấn công quyết liệt ở phía Nam đã thu hút sự chú ý của liên quân khỏi các lực lượng của Ney , khi ấy đã áp sát ngay sườn phải của họ . Như vậy thì lợi thế đang nằm trong tay quân Pháp khi một đòn bọc sườn , bao vây cánh phải của liên quân có thể được tung ra vào ngày hôm sau . Ý định của Hoàng Đế vào ngày hôm sau là tiếp tục tấn công quyết liệt cánh trái của liên quân để ngăn họ không thể triển khai toàn bộ lực lượng để đối lại Ney , còn Ney sau khi vượt sông Spree tại Klix sẽ tiến công qua Preititz sau đó ập vào sau lưng của địch . Một khi Ney đã vào vị trí tại Preititz-Wurschen thì toàn bộ các quân đoàn còn lại sẽ tấn công tổng lực để kết liễu liên quân .

 

Ở phía bên kia chiến tuyến , các chỉ huy liên quân sau khi nhận ra mình đã mắc bẫy đã bắt đầu xuất hiện một số sự bất ổn trong việc lựa chọn phương án tác chiến vào ngày mai . Một cuộc họp được tổ chức vào tối hôm đó tại Wurschen nhằm quyết định xem nên tiếp chiến hay rút lui . Barclay de Tolly cho rằng nên rút lui về Görlig đằng sau sông Neiße để lập thành đội hình chiến đấu , khi ấy thì Napoléon buộc phải dồn đội hình và tiến công một cách thận trọng , khi quân Pháp vừa tiếp cận thì liên quân sẽ bất ngờ tiếp tục rút lui - đây là chiến lược Fabian mà Barclay đã từng sử dụng trong chiến dịch 1812  . Toàn bộ các tướng lĩnh Nga đều đồng ý với phương án của Barclay , nhưng các tướng lĩnh của Phổ thì phản đối . Knesebeck là người cuối cùng để quyết định , căn cứ theo tình hình chính trị thì nếu liên quân rút lui dù bảo toàn được lực lượng nhưng sẽ dẫn đến việc tặng cho Napoléon thêm một trận thắng nữa , khi ấy thì Áo sẽ theo Pháp còn tinh thần chiến đấu của Phổ và Nga sẽ sa sút nghiêm trọng . Vậy nên không hề có bất kì mệnh lệnh nào cho ngày 21/5  các đội hình chiến đấu đứng chờ tại chỗ .

Vị trí các lực lượng liên quân vào tối 20/5 :
-Tập đoàn quân Tây 3 (15 000 người , 92 pháo) : Trên các quả đồi gần Gleina , ở phía Bắc Plieskowitzer Teiche
-Cụm quân đoàn Blücher (23 000 người , 89 pháo ) : Trên các quả đồi tại Kreckwitzer
-Quân đoàn I. cùng Lữ đoàn Kleist ( 9500 người , 74 pháo) : Purschwik-Litten
-Vệ binh đế chế Nga và Quân đoàn lựu binh 3 (18 000 người , 228 pháo) : Baschütz
-Quân đoàn bộ binh 1 (5 300 người , 40 pháo) : Kleinjenkwitz
-Cụm quân đoàn Miloradovich (22 500 người , 99 pháo) : Kleinjenkwitz-Eulowitz

Vị trí các lực lượng của Pháp vào tối 20/5 :
-Quân đoàn XII (16 500 người , 48 pháo) : Drohmberge-Binnewitz-Ebendörfel
-Quân đoàn XI (15 000 , 58 pháo) : Drohmberge-Strehla
-Quân đoàn VI (19 000 người , 73 pháo) : Burk
-Quân đoàn IV (17 000 người , 49 pháo) : Kiefernberg-Niedergurig
-Vệ binh đế chế và Quân đoàn kỵ binh 1 (21 500 người , 122 pháo) : Bautzen
-Quân đoàn III (30 000 người , 75 pháo) : Klix-Stier-Oppitz
-Quân đoàn V (24 300 người , 89 pháo) : Särchen-Kauppa , Steinitz
-Quân đoàn VII (9 500 người , 16 pháo) : Hoyerswerda

Tổng cộng 93 800 người cùng 622 khẩu pháo của liên quân sẽ đối đầu với 158 000 người cùng 530 khẩu pháo của Pháp

*Đính chính : Quân đoàn IV vào lúc này vẫn đang ở tả ngạn sông Spree

Khoảng 5 giờ sáng , Napoléon cưỡi ngựa lên quả đồi ở phía Đông Bautzen để thị sát chiến trường khi nghe thấy tiếng pháo ở phía Nam . Trước đó thì quân Nga đã bắt đầu tấn công các tiền đồn của Quân đoàn XII từ Fallenberg đến Dromberge . Khoảng 1 tiếng sau đó  , Quân đoàn XII bắt đầu tấn công theo lệnh của Hoàng Đế với Sư đoàn Lorencez nhằm vào Mehltheuer và Sư đoàn Pacthod nhằm vào Daranitz . Riêng Sư đoàn Bayern theo sau làm dự bị . Để hỗ trợ Oudinot , Quân đoàn XI bắt đầu tấn công dọc tuyến Jeßnitz-Auritz . Trước lực lượng vượt trội của Oudinot , quân Nga đồn trú tại Mehltheuer và Pacthod buộc phải rút lui .

 

Sư đoàn St.Priest ngay lập tức được triển khai đếp mép đồi giữa Rieschen và Mehltheuer , Quân đoàn bộ binh 2 ở giữa Rieschen và Kleinjenkwitz . Lữ đoàn Engelhardt sau khi bị Sư đoàn Pacthod đánh bại ở Daranitz đã rút lui về Rieschen . Sau khi quân Nga rút lui , Quân đoàn XII tiến hành triển khai trận địa lên các quả đồi giữa Daranitz và Rabitz , sau đó một trận đấu pháo đã diễn ra tới tận 10 giờ trưa với kết quả pháo binh Pháp chiếm được ưu thế . Dưới sự yểm trợ của pháo binh , Sư đoàn Pacthod đẩy lùi quân Nga khỏi Mehltheuer , sau đó tận dụng elán chiếm lĩnh các làng Grosskunitz , Döhlen và Pielitz . Tới khoảng 11 giờ trưa thì cánh trái của liên quân đã hoàn toàn bị hạ gục , thậm chí một vài đơn vị của Quân đoàn XII đã luồn ra sau lưng vị trí phòng ngự chính của liên quân .

2 vị quân vương của liên minh quan sát trận chiến từ một quả đồi tại Baschütz , sau khi quan sát bước tiến của Quân đoàn XII thì Sa hoàng cho rằng hướng tiến công chính của Napoléon nằm ở phía Nam . Bởi Ney vào lúc này vẫn đang bất động ở phía Bắc và bất chấp cảnh báo của Wittgenstein , Alexander lập tức lệnh cho toàn bộ 12 tiểu đoàn và 24 pháo thuộc Quân đoàn lựu binh 3 hành quân xuống phía Nam để tăng cường cho sườn trái . Miloradovich sau khi nhận được tiếp viện đã giành lại được toàn bộ vị trí cũ vào lúc sáng , Sư đoàn Lorencez khi ấy sau nhiều giờ chiến đấu đã vỡ thành nhiều mảnh và thậm chí không có bất cứ tiểu đoàn nào có thể tập hợp thành đội hình hoàn chỉnh nên nhanh chóng vỡ trận .  Trong quá trình chạy loạn về Drohmberg , kỵ binh Nga liên tục quấy rối , bắt giữ hàng trăm tù binh cùng 1 khẩu pháo . Cùng lúc đó thì Quân đoàn bộ binh 2 cũng bắt đầu tấn công và giành lại được làng Rieschen cùng làng Daranitz , Sư đoàn Pacthod buộc phải rút lui về Binnewitz . Quân đoàn XII vào lúc này đang rơi trong tình thế nguy cấp khi Sư đoàn Pacthod và Sư đoàn Lorencez gần như sắp vỡ trận còn Sư đoàn Bayern thì đã triển khai một phần , các toán Cossack trong khi đó đã vòng ra sau lưng quân đoàn và bắt đầu tấn công kho pháo binh tại Sinkwitz . Oudinot vào lúc này bắt đầu báo tới Hoàng Đế rằng ông đang bị tấn công bởi lực lượng vượt trội và buộc phải rút lui về Ebendörfel nếu không lập tức nhận được tiếp viện . Như thường lệ thì Napoléon vẫn làm ngơ , mặc cho Oudinot liên tục cầu cứu . Cuối cùng thì Napoléon cũng đáp lại , rằng ta sẽ thắng trận đánh này vào lúc 3 giờ chiều nên Oudinot cứ thế mà cầm cự tại chỗ cho tới lúc đó . Không còn cách nào khác , Quân đoàn XII bắt đầu rút lui từ từ về hướng Ebendörfel-Grubditz dưới hỏa lực chặn hậu của pháo binh Bayern , bỏ lại kho pháo binh ở Sinkwitz  . Vào lúc này thì sư đoàn bên cánh phải của Quân đoàn XI tiến hành phản công khiến quân Nga buộc ngừng truy đuổi để đối phó với lực lượng này . Tới 3 giờ chiều thì phụ tá của Hoàng Đế , Corbineau đến thông báo với Oudinot rằng họ đã giành chiến thắng . Tới khoảng 4 giờ 30 chiều thì quân Nga bắt đầu rút lui khỏi chiến trường , Oudinot cố gắng truy đuổi nhưng do quân đoàn của mình đã quá mệt mỏi nên không thể bắt kịp được với địch . Quả thực là người Pháp đã giành chiến thắng vào lúc 3 giờ chiều , vậy chuyện gì đã xảy ra ở các cánh còn lại ?

 

Ở cánh trung tâm , Quân đoàn VI cùng Quân đoàn kỵ binh 1 và Vệ binh đế chế , theo mệnh lệnh của Hoàng Đế đã tổ chức đánh kìm chân Quân đoàn bộ binh 1 cùng Vệ binh đế chế Nga để câu thời gian cho Ney . Trước đó vào khoảng 7 giờ sáng thì Napoléon đã nhận được lá thư từ Ney rằng Quân đoàn III sau khi nghe thấy tiếng pháo từ hướng Hochkirch và Bautzen , đã bắt đầu hành quân qua ngã Baruth và Weißenberg . Sợ rằng việc hành quân qua Weißenburg sẽ làm mất thêm thời gian , Napoléon lệnh cho Ney chuyển hướng tới Preititz và buộc phải có mặt ở đây vào lúc 11 giờ trưa . Sau khi Quân đoàn III đã tập trung đầy đủ tại Preititz thì ông sẽ tung đòn kết liễu cùng toàn bộ các quân đoàn còn lại của mình . Quân đoàn V nhận lệnh vòng qua cánh trái của Quân đoàn III với nhiệm vụ luồn ra sau lưng để bao vây địch . Sĩ quan truyền tin vào lúc ấy đã nói rõ với Ney rằng nhà thờ Hochkirch với tháp chuông rất cao ở đằng kia là điểm đánh dấu tuyến đường hành quân của Quân đoàn III . Trong khi đó thì Soult nhận lệnh tấn công quyết liệt địch bằng cả 3 sư đoàn của Quân đoàn IV , cùng lúc đó thiết lập liên lạc với Quân đoàn VI bên cánh phải và Quân đoàn III bên cánh trái .

 

Riêng Quân đoàn VI vẫn nằm bất động suốt buổi sáng hôm đó . Tới khoảng 9 giờ sáng thì Marmont cho quân đoàn của mình dịch sang cánh trái để chuẩn bị tiến công khi Soult và Ney bắt đầu tiến công . Quân đoàn IV vào lúc này do phần lớn lực lượng vẫn đang nằm bên tả ngạn Spree nên Bertrand chỉ có thể dùng pháo binh .

Quân đoàn V vẫn chỉ được lệnh tiến công từ Ney vào lúc 6 giờ sáng mặc dù nghe thấy tiếng pháo ở phía Nam bởi Ney muốn chờ Napoléon xác nhận tuyến đường hành quân mới . Sư đoàn Maison bắt đầu vượt sông Spree tại Klix dưới hỏa lực bắn trả từ tiền quân Chaplits , 2 sư đoàn còn lại chuyển hướng tới Leichnam nhằm vòng qua Chaplits . Sau lưng Maison là tiền quân Kellermann cùng Sư đoàn Souham và Sư đoàn Delmas từ Quân đoàn III . Theo lệnh của Ney , Sư đoàn Souham chuyển hướng đến Malschwitz trong khi Sư đoàn Souham và Sư đoàn Delmas vòng qua Salga . Chaplits sau đó buộc phải rút lui về Brösa để tránh bị bao vây . Nhưng chưa cầm cự tại Brösa được một lúc lâu thì lại phải rút lui trước bước tiến của Quân đoàn V . Để bảo vệ sườn phải của Tập đoàn quân Tây 3 , Chaplits rút lui về Gotta đồng thời phá hủy cây cầu bắc qua sông Cannewitzer .

 

Nhận thấy lực lượng vượt trội của địch đang tiến đến , Barclay gọi tiếp viện , Sa hoàng sau đó cho Đại tá Phổ von Müffling đến xem xét tình hình . Müffling ngay lập tức nhận ra tình hình nguy cấp của Barclay nên ngay lập tức chạy thẳng tới chỗ của Blücher để cầu cứu . Nhưng trước khi Blücher kịp làm gì thì Ney đã bắt đầu tấn công. Quân đoàn V bắt đầu tấn công Gotta , trong khi đó Quân đoàn III tiến công qua Neuen Teich-Gleina-Malschwitz . Barclay cố gắng kìm chân quân Pháp bằng cách triển khai pháo binh lên đồi Windmühlerberg bắn phá dữ dội nhưng thất bại . Barclay sau đó buộc phải rút lui về Preitig và Buchwalde . Bằng cách rút lui ra sau khu vực đầm lầy thì Barclay hi vọng mình có thể làm chậm bước tiến của Quân đoàn III , nhưng vào lúc này thì Quân đoàn V đang bắt đầu vòng qua cánh phải của mình nên ông buộc phải dời chủ lực của mình từ Preitig sang Baruth để đối phó . Sa hoàng do ở xa nên không hiểu tình hình , cực kỳ không hài lòng với quyết định rút lui của Barclay nên lệnh cho Barclay tử thủ đến người cuối cùng ở Preitig . Vào lúc này thì Alexander cũng vừa mới triển khai Quân đoàn lựu binh 3 để tăng cường cho cánh phía Nam như đã nói ở trên .

 

Trong khi đó Ney đã chiếm lĩnh đồi Windmühlenberg , Sư đoàn Ricard và Sư đoàn Marchand do phải băng qua khu vực đầm lầy nên vẫn còn ở rất xa phía sau còn Sư đoàn Maison vẫn đang chiến đấu tại Malschwitz . Ney cho rằng lực lượng của mình quá yếu để có thể tiếp tục tiến về phía trước , ngoài ra thì theo lệnh thì quân đoàn của ông chỉ buộc phải tới Preitig vào lúc 11 giờ trưa nên vẫn còn nhiều thời gian để tổ chức tấn công . Quân đoàn V do đó được lệnh di chuyển sang cánh phải để hỗ trợ đòn đánh về Preitig . Lauriston cho rằng mình không thể thực hiện mệnh lệnh của Ney bởi lúc này Quân đoàn V đang trên đà chiến thắng nên lệnh cho quân đoàn của mình đuổi theo Chaplits tới Baruth .

Bởi phần lớn lực lượng của Barclay đã rời khỏi Preititz nên Sư đoàn Souham chiếm lĩnh ngôi làng vào đúng 11 giờ trưa , đe dọa đường rút của Blücher . Khi ấy thì 3 tiểu đoàn Phổ từ Lữ đoàn Röder vừa mới tới để hỗ trợ cho Barclay ngay lập tức tấn công quân Pháp và chặn đứng họ gần lối ra của làng . 3 tiểu đoàn này cầm cự thêm một lúc nữa cho tới khi Lữ đoàn Kleist tiến tới , đẩy lùi quân Pháp khỏi Preititz . Sư đoàn Souham sau đó tiến hành tổ chức phòng ngự tại Windmühlenberg và Gleina . Vào lúc này thì Ney dù đã tập hợp toàn bộ 5 sư đoàn của mình nhưng vì lo lắng trước đòn phản công của quân Phổ nên ông lệnh cho Quân đoàn VII tăng tốc độ hành quân , đồng thời lệnh cho Quân đoàn V quay lại Preititz . Lauriston sau đó buộc phải cho quân đoàn của mình chuyển hướng , chỉ để lại Sư đoàn Rochambeau cùng Sư đoàn khinh kỵ 3 để theo sau Barclay .

Khi Sư đoàn Maison vừa chiếm lĩnh được khu vực Doberschütz thì Ney mới bắt đầu tổ chức đòn đánh tổng lực tiếp theo nhằm vào Preititz . Các sư đoàn Delmas , Ricard và Albert - tổng cộng 14 000 người được tung ra để tấn công cùng lúc . Các sư đoàn Puthod , Marchand và Souham nghỉ ngơi ở Gleina làm dự bị . Kleist với chỉ 2 500 người cùng 30 khẩu pháo không thể nào địch nổi 3 sư đoàn của địch nên ngay lập tức rút lui về đồi Belgern trước khi quân Pháp tiến vào làng . Giờ đây thì không gì có thể ngăn cản Quân đoàn III chiếm lĩnh Hochkirch để cắt đứt đường rút của Blücher . Tuy nhiên Ney thay vì phòng ngự tại Hochkirch thì ông lại xoay sang phải để tấn công Kleinbautzen với toàn bộ lực lượng của mình vì ông cho rằng đây là vị trí quan trọng trên chiến tuyến của liên quân .

 

Khoảng 11 giờ trưa khi nghe thấy tiếng đạn pháo dội tới từ hướng Preititz , Napoléon lệnh cho Quân đoàn VI bắt đầu tấn công theo hướng Niederkaina nhằm vào cánh trung tâm của quân Nga . Tuy nhiên Quân đoàn VI vào lúc này vẫn chưa thể tấn công bởi Quân đoàn IV vẫn đang vượt sông Spree một cách chậm chạp . Do đó Napoléon một lần nữa buộc phải triển khai Vệ binh đến đồi Kreckwitz để thay thế của Quân đoàn IV . Thống chế Mortier được lệnh chỉ đe dọa Blücher chứ không được phép lao vào giao tranh .

Hoàng Đế vào lúc này đã tin vào chiến thắng nên liền cho người đưa tin chạy về Paris , Wien và Krakow để thông báo với truyền thông .

Khoảng 1 giờ chiều khi cây cầu phao tại Kiefernberg đã hoàn thành thì Quân đoàn IV mới bắt đầu tấn công . Trận địa pháo binh được thiết lập tại Gottlobs và mép phía Tây làng Kiefernberg để bắn mở đường . Sư đoàn Württemberg dẫn đầu mũi tiến công , tiến theo đội hình khối rất dày về hướng Kopatschberg , trong khi Sư đoàn Morand tấn công Plieskowik và Doberschütz , sư đoàn còn lại tấn công Weißen Stein .

Mặc dù các khẩu đội Nga-Phổ bắt trả quyết liệt nhưng Sư đoàn Württemberg vẫn tiến về phía trước một cách dữ dội với toàn bộ élan của mình , thậm chí đòn phản công từ Lữ đoàn Klüx cũng không thể làm chậm bước tiến của quân Württemberg được . Quân Phổ sau đó buộc phải rút lui về tuyến Doberschütz-Weinberg-Kreckwitz . Nhận ra lực lượng của mình quá yếu để có thể chống cự trước các đòn đánh từ ba mặt , Blücher gọi Yorck đến hỗ trợ . Lữ đoàn Steinmetz được triển khai đến để hỗ trợ cho Blücher nhưng đã quá trễ . Khoảng 3 giờ chiều , theo cố vấn của Gneisenau và Müffling , Blücher buộc phải chấp nhận rút lui để ngăn lực lượng của mình không bị tiêu diệt hoàn toàn . Chỉ cần rút lui chậm hơn khoảng 30 phút thì Cụm quân đoàn Blücher đã bị nghiền nát bởi Sư đoàn Souham đánh tới từ sau lưng . Quân đoàn I. cũng rút lui cùng với Blücher về Wurschen dưới sự che chắn của kỵ binh , Sư đoàn Yermolov làm hậu quân đi sau cùng .

Napoléon vào lúc này bắt đầu triển khai trận địa 60 pháo ở phía Tây Basankwitz bắn về hướng Kreckwitz , đồng thời triển khai Sư đoàn Vệ binh trẻ 1 để tăng cường cho Quân đoàn IV ở hướng Kreckwitz . Nhưng lúc này thì không cần thiết nữa bởi Quân đoàn IV và Quân đoàn III đã giáp mặt với nhau trên đồi Kreckwitz , Quân đoàn V trong khi đó thì tiến đến chiến trường trong trạng thái hỗ loạn bởi phải băng qua địa hình lầy lội trong thời gian ngắn , nên không thể tổ chức truy đuổi lực lượng rút lui . 

Sau khi Preitiz rơi vào tay Quân đoàn III vào lần thứ hai thì Knesebeck đã thuyết phục Sa hoàng rằng trận chiến đã thua và liên quân nên rút lui để tránh bị tiêu diệt . Alexander sau khi nhận ra sai lầm của mình đã cho phép Knesebeck ra lệnh rút lui (Wittgenstein lúc đó cảm thấy khó chịu vì mình không thể chỉ đạo trong suốt trận đánh nên chỉ ngồi không một chỗ) . Kế hoạch rút lui của Knesebeck chia liên quân thành 3 đội hình : đội hình bên trái gồm Tập đoàn quân Tây 3 cầm chân địch tại Rackel-Brießnitz cho tới khi đội hình ở giữa gồm quân Phổ và Sư đoàn Yermolov đã rời khỏi chiến trường ; đội hình bên trái gồm Miloradovich sẽ rút lui về Löbau .

Cũng giống với tại Großgörschen , quá trình rút lui được thực hiện một cách kỷ luật dưới sự che chắn của lực lượng kỵ binh vượt trội , ngăn quân Pháp không thể truy đuổi một cách hiệu quả . Tới khoảng 4 giờ chiều thì Cụm quân đoàn Miloradovich đã rời khỏi chiến trường , kết thúc trận Bautzen sau 2 ngày chiến đấu  . Đến tối hôm đó thì liên quân tập trung thành hai nhóm , nằm cách nhau khoảng 10km , một nhóm ở Löbau còn một nhóm ở Weißenberg .

 

Vị trí của quân Pháp vào tối 21/5 :
-Quân đoàn III , Quân đoàn V, Quân đoàn VII : Wurschen
-Vệ binh đế chế : Purschwitz
-Quân đoàn IV , Quân đoàn kỵ binh I : Drehla-Canitz-Christina
-Quân đoàn VI , Quân đoàn XI , Quân đoàn XII : Meschwitz-Waditz

 

Thiệt hại sau trận chiến của cả hai phe như sau :
-Quân Pháp mất 25 000 người , bao gồm 3 700 người mất tích (trong số này có 800 bị bắt làm tù binh , phần còn lại được tìm thấy và tập trung ở Dresden)
-Liên quân Nga-Phổ mất 10 850 người  

 

Cũng giống với trận Lützen , lần này thì Napoléon lại thắng , nhưng không phải là thắng tưng bừng như các chiến dịch trước . Liên quân một lần nữa lại rút lui an toàn với phần lớn lực lượng của mình vẫn còn nguyên vẹn và thiệt hại của Pháp cao gấp 2 lần so với liên quân . Napoléon không hề hài lòng với kết quả này bởi theo tính toán như trong kế hoạch của mình thì lẽ ra liên quân đã bị đánh tan tành , ngoại trừ khi họ phải cực kỳ may mắn lắm ví dụ như có quân tới cứu viện . Ngoài ra thì đây là lần đầu tiên trong sự nghiệp của mình , Napoleon tung đòn tấn công tập trung bằng 2 tập đoàn quân tiến từ hai hướng khác nhau với ưu thế vượt trội-hơn liên quân tận 65 000 người , và người ta sẽ phải chờ thêm tận 53 năm nữa thì đòn đánh này mới lại được triển khai trong trận Königgrätz  1866 .

Ta có thể dựa vào việc so sánh giữa trận Bautzen 1813 và trận Königgrätz 1866 để đánh giá màn trình diễn của các đội hình chiến đấu của Pháp .

Đầu tiên là việc Napoléon không hề viết các văn bản mệnh lệnh dài dòng mà chỉ đưa ra chỉ thị cho Ney , giúp Ney có nhiều không gian để tự do hành động . Đây là phương pháp chỉ huy hiện đại , được Bộ tổng tham mưu cùng hệ thống chỉ huy của Phổ sử dụng trong chiến dịch năm 1866 . Tuy nhiên khác với trận Königgrätz thì thành công hạn chế của quân Pháp là bởi các chỉ huy của Pháp chưa được huấn luyện các kỹ năng đánh giá tình huống nhanh và hành động độc lập , người ta vẫn thường hay nói rằng các Thống chế của Napoléon bị bệnh phụ thuộc vào Hoàng Đế bởi cứ mỗi lần không có Napoléon trên chiến trường là họ lại thua trận .

’’Sự hiện diện của ta là cần thiết ở nơi mà ta bắt buộc phải thắng , Reiner là một trong số ít các tướng lĩnh của ta có thể chiến đấu độc lập’’ - Napoléon sau này kể lại trên đảo St.Helena

Giả như Ney vào sáng hôm đó đợi cho tới khi Quân đoàn VII cùng Sư đoàn Puthod đã tới đủ gần để làm dự bị thì ông có thể tiến công Preititz với 5 sư đoàn cùng một lúc . Khi ấy thì Quân đoàn V đã có thể tấn công Baruth với toàn bộ 3 sư đoàn của mình . Lúc đó thì quân Phổ còn đường nào để chạy thoát ? Thậm chí không dừng lại ở đó , nếu tiếp tục tiến công xuống phía Nam thì quân Nga buộc phải rút lui về hướng biên giới Áo và đưa tàn quân của liên minh vào thế bị dồn vào chân tường .

Ney - người được Napoléon mô tả ‘’kẻ dũng cảm nhất trong số những người dũng cảm nhất’’ dù sẵn sàng đâm đầu vào khu vực nguy hiểm nhất nhưng lại không phải là một chỉ huy quân đoàn giỏi giống như Davout . Lấy ví dụ như tại Preititz dù địch chỉ có một lữ đoàn nhưng ông lại đánh giá quá cao nên không dám đánh , lẽ ra ông nên sử dụng lòng quả cảm của mình vào khoảng khắc đó . Ngoài ra thì việc chuyển hướng sang phải nhằm tấn công Kreckwitz (dù Quân đoàn IV lúc đó đã bắt đầu tiến lên đồi Kreckwitz từ phía Tây) thay vì tiếp tục tiến xuống phía nam để bịt kín đường rút đã tạo điều kiện cho Blücher kịp thời rút lui khỏi vòng vây .

Như vậy nếu ta cho Napoléon chỉ huy quân Phổ trong trận Königgrätz 1866 và cho Moltke chỉ huy quân Pháp trong trận Bautzen 1813 thì kết quả của cả hai trận chiến vẫn sẽ không thay đổi .

Trận Bautzen (Trận Wurschen trong lịch sử cũ của Pháp) được khắc lên Khải Hoàn Môn ở Paris

Trận Lützen cùng Trận Bautzen được khắc trên gác mái Khải Hoàn Môn Paris

Chúng ta có thể dễ dàng nhìn ra thất bại của liên quân trong việc đặt ra mục tiêu chung trong trận chiến , đây là vấn đề lặp lại từ trận Großgörschen . Ngoài ra thì việc tiếp chiến trong tình thế bất lợi là bởi yếu tố chính trị hơn là yếu tố quân sự . Khi Ney xuất hiện trên chiến trường thì lúc đó không có cách nào khác ngoài buộc phải rút lui về vị trí thuận lợi hơn ở sau , nhưng thay vào đó thì họ sợ điều này sẽ làm ảnh hưởng đến tinh thần chiến đấu cũng như quá trình ngoại giao với Áo nên phải đợi cho tới khi quân Phổ gần như bị bao vây thì quyết định rút lui mới được đưa ra . Thực ra thì dù cho có bố trí quân số theo kiểu khác , thay tấn công quyết liệt hơn vào ngày 20/5 thì kết quả trận chiến vẫn như vậy bởi liên quân đã thua trận Bautzen ngay từ trước khi trận chiến nổ ra .

11.Truy đuổi

Theo lệnh của Wittgenstein , vào ngày 22/5 liên quân tiếp tục rút lui về Görlitz qua các tuyến đường sau : Blücher và Barclay sử dụng đường Mengelsdorf-Königshain-Ebersbach , sau đó vượt sông Neiße bằng cầu phao ở hướng hạ nguồn tại Görlitz ; các lực lượng còn lại ở Löbau sử dụng đường Reichenberg tiến thẳng tới Görlitz . Miloradovich có nhiệm vụ chặn hậu sau cùng .

Ở phía bên kia chiến tuyến , do không hài lòng với kết quả của trận chiến ngày hôm qua nên Napoléon quyết đuổi theo liên quân tới cùng , lấy Reichenberg làm điểm tập kết vào tối hôm đó . Quân đoàn VII , Quân đoàn V , Quân đoàn III , Quân đoàn kỵ binh I cùng Vệ binh đế chế sẽ đuổi theo liên quân tới Reichenberg , trong khi Quân đoàn IV và Quân đoàn XI sẽ theo chân địch qua ngã Hochkirch-Nostitz . Quân đoàn VI ở sau làm dự bị , sẵn sàng di chuyển sang cánh trái qua ngã Hochkirch hoặc cánh phải qua ngã Wurschen tùy vào tình huống . Riêng Quân đoàn XII chịu thiệt hại nặng nhất trong trận đánh ở lại doanh trại để nghỉ ngơi , đồng thời dọn dẹp chiến trường . Quân đoàn II cùng Quân đoàn kỵ binh II vào ngày hôm đó chỉ mới tiến tới khu vực Baruth-Briesnitz-Gröditz .

Vào sáng sớm thì tiền quân Quân đoàn VII đã chạm trán với hậu quân của Yermolov ở phía Tây Weißenburg . Napoléon có mặt tại đó ngay lập tức triển khai Kỵ binh vệ sĩ cùng Quân đoàn kỵ binh I để đánh vào sườn trái của địch . Quân Nga phòng ngự quyết liệt sau đó rút lui về Löbauer Wasser , sau đó tiếp tục lùi về Schwarzen Schöps . Khoảng 10 giờ sáng thì quân Pháp bắt đầu tấn công Niederreichenbach với sự hỗ trợ từ hỏa lực pháo binh , 2 tiểu đoàn Jäger đồn trú trong ngôi làng buộc phải rút lui , bị kỵ binh Pháp tấn công và nhận tổn thất nặng . Khi cả hai phe triển khai các đội hình kỵ binh tới để đáp trả thì dần dần trận chiến biến thành một trận đấu mã diễn ra ở Đông Nam Reichenbach . Tới khoảng 12 giờ trưa thì kỵ binh Pháp bắt đầu rút lui trước hỏa lực từ các khẩu đội của Nga trên đồi Töpferberg . Vào lúc này thì Quân đoàn VII vừa mới hành quân tới nên ngay lập tức tấn công  Töpferberg . Cụm quân đoàn Miloradovich cùng Quân đoàn bộ binh 2 chống cự tới tận 3 giờ chiều thì mới bắt đầu rút lui . Quân Pháp nhanh chóng đuổi theo nên thêm một trận giao tranh nữa nổ ra vào lúc 5 giờ chiều khoảng 4km ở phía Đông Reichenberg . Tại đây khi Quân đoàn V và Quân đoàn VI ập vào hai bên sườn lực lượng chặn hậu thì họ không thể tiếp tục chống cự nữa.

’’Thế quái nào ? Sau một trận tàn sát nhưng lại không có gì ! Không có tù binh ! Bọn này sẽ không để lại cho ta một cây đinh bịt nòng pháo nào !’’ - Napoléon thất vọng vào khoảnh khắc ấy

Ngay khi vừa lùi về Markersdorf thì Quân đoàn bộ binh 2 tiếp tục đánh chặn hậu tại đây . Một quả đạn pháo lao qua đầu của Napoléon và đâm xuyên qua người của công binh trưởng Kirgener và Duroc - một người bạn của Napoléon kể từ chiến dịch 1796 .

Nhận ra mình không thể tiếp tục tiến quân , Napoléon lệnh cho toàn quân dừng lại vào khoảng 7 giờ tối . Vậy là sau 9 tiếng truy đuổi quyết liệt thì quân Pháp chỉ tiến thêm được 35 km . Việc liên quân Nga-Phổ liên tục đánh chặn hậu quá xuất sắc trong chiến dịch lần này đã khiến Napoléon buộc phải từ bỏ hi vọng gây thiệt hại bằng cách truy đuổi sát đuôi của địch . Phần lớn quân Pháp đóng trại ở phía Tây Schwarzen Schöps , còn hậu quân của liên quân bố phòng ở Landeskrone , phần còn lại của liên quân đã rút lui qua hữu ngạn Neiße tại Ludwigsdorf và Görlitz.

 

Quá trình rút lui tiếp tục diễn ra theo 2 đội hình vào ngày 23/5 trong khi hậu quân - giờ đây dưới quyền chỉ huy của Công tước Pahlen (Miloradovich nghỉ bệnh) vẫn ở lại tả ngạn Neiße . Khi lực lượng này vượt sông thì họ đã cho phá hủy hết toàn bộ các cây cầu nhằm làm chậm bước tiến của quân Pháp . Vào tối hôm đó thì Quân đoàn VII cùng Quân đoàn kỵ binh I đã chạm trán với hậu quân Nga tại Leopoldshain , sau đó đẩy lùi lực lượng này tới Troitschendorf . Tới cuối ngày hôm đó thì Quân đoàn XI vẫn đang ở tả ngạn Neiße do công binh chưa xây xong cầu . Còn Quân đoàn V thì chạm trán với hậu quân của Barclay tại Schüßenhayn . Tới cuối ngày hôm đó thì liên quân đã rút lui tới Oberwaldau và Lauban

 

Vào ngày 24/5 Quân đoàn VII , theo sau bởi Quân đoàn V , Quân đoàn VI và Quân đoàn kỵ binh I đã chạm trán với hậu quân của Barclay tại khu vực Waldau , sau đó là gần Siegersdorf . Xa hơn về phía Nam , Quân đoàn IV tiến vào thị trấn Lauban và đợi ở đây cho tới khi Quân đoàn XI theo kịp . Kết thúc ngày hôm đó , Vệ binh đế chế cùng Quân đoàn III chỉ mới đến Görlitz , Quân đoàn II đến Rothenburg ở sau cùng còn liên quân thì đã rút lui tới Bunzlau và Löwenberg .

Ngày 25/5 mọi thứ vẫn diễn ra như 3 ngày trước , tới cuối ngày hôm đó thì các đội hình bên cánh trái của Pháp tiến tới Bunzlau còn bên cánh phải chỉ tiến tới Kunzendorf trước hậu quân của Wittgenstein . Liên quân trong khi đó đã rút lui về Hainau và Goldberg .

Vào ngày 26/5 Thượng tướng bộ binh Barclay de Tolly chính thức được bổ nhiệm làm tổng tư lệnh Tập đoàn quân Nga-Phổ . Cùng ngày hôm đó thì Barclay lệnh cho toàn quân rút lui về sau sông Katzbach bằng nhiều tuyến đường khác nhau . Quyền chỉ huy nhóm bên cánh phải được giao cho Blücher sử dụng đường Pohlsdorf-Lobendau-Rothkirch .

 

Tuy nhiên thay vì cứ thế mà rút lui thì ban tham mưu của Blücher lại có ý tưởng khác : Bất ngờ tấn công tiền quân của địch ngay sau lưng để lấy lại tinh thần cho các binh sĩ . Vị trí phục kích tại Hainau được Gneisenau tính toán kỹ lưỡng . 22 kỵ đội cùng 3 khẩu đội pháo kỵ dưới quyền Đại tá von Dolffs bí mật giấu ở thung lũng Baudmannsdorf nhận lệnh tấn công khi địch vừa tiến tới khu vực trống trải gần làng Pohlsdorf . Gần ngôi làng là 8.5 tiểu đoàn cùng 2 kỵ đội và 3 khẩu đội dưới quyền chỉ huy trực tiếp của Thiếu tướng von Zieten .

 

Ở phía bên kia chiến tuyến thì Napoléon lệnh cho tiền quân bên sườn trái chỉ tiến đến Hainau rồi dừng , bởi ông định tấn công hậu quân của Nga đang rút lui dọc đường Löwenberg bằng Quân đoàn VI và Quân đoàn kỵ binh I . Do vậy cánh trái xuất phát rất muộn nên quân Phổ buộc phải đứng chờ ở vị trí phục kích tới tận 5 giờ chiều khi tiền quân của Sư đoàn Maison xuất hiện từ hướng Michelsdorf với 6 tiểu đoàn và 3 khẩu đội . Nhưng quân Pháp không hề tiến quá Hainan mà dừng lại ở phía Đông ngôi làng để lập doanh trại , theo đó là báo cáo xuất hiện đội hình thứ hai của Pháp từ hướng Modelsdorf nên quân Phổ không còn cách nào khác ngoài việc ngay lập tức tấn công địch ở Michelsdorf . Tín hiệu tấn công cùng lúc là khi cối xay gió tại Baudmannsdorf bắt đầu quay . Do kỵ binh Phổ phải phi thêm vài km để tới vị trí nên quân Pháp có đủ thời gian để lập thành đội hình chữ nhật , tuy vậy thì do Sư đoàn Maison bao gồm hầu hết là tân binh nên tâm lý yếu ,  đội hình chữ nhật vì thế cũng nhanh chóng vỡ tan , toàn bộ các khẩu pháo bị chiếm giữ . 2 tiểu đoàn của Pháp hoàn toàn vỡ tan , tiểu đoàn còn lại bỏ chạy tới Konradsdorf và được giải cứu bởi một trung đoàn cùng vài khẩu đội từ Sư đoàn Puthod . Tới khoảng 7 giờ tối thì quân Phổ bắt đầu rút lui , mang theo 500 tù binh và 5 khẩu pháo . Tổng thiệt hại của quân Pháp là 1363 người còn thiệt hại của Phổ là 236 người , trong đó có Đại tá von Dolffs .

Kể từ trận phục kích ngày hôm đó đổ đi thì các đội hình bên cánh trái của Pháp sợ kỵ binh liên quân tới mức họ luôn luôn hành quân bằng đội hình chiến đấu .

Vào cuối ngày 26/5 Tập đoàn quân Nga-Phổ đã rút lui tới Liegnitz và Goldberg , còn quân Pháp chỉ mới đến Hainau-Steindorf và tả ngạn sông Bober.

Trước đó tại Wurschen , Bá tước Stadion đã nói với các lãnh đạo liên minh rằng điều kiện tiên quyết để quân đội Áo có thể phối hợp trong chiến dịch tương lai là Tập đoàn quân Nga-Phổ phải hoạt động ở gần vùng biên giới . Để đảm bảo điều này thì cần phải thay đổi hướng rút lui về phía Tây Nam theo hướng Schweidnitz . Theo đó vào ngày 27/5 thì liên quân bắt đầu hành quân theo hướng này và đã tới Schweidnitz vào ngày 29/5 . Nhằm ngăn không cho Napoléon giải vây cho pháo đài Breslau thì vị trí phòng ngự ở phía Nam Schweidnitz đã được thiết lập vào ngày 31/5 . Các lực lượng vây hãm pháo đài Glogau dưới quyền Schuler (5 800 bộ binh , 2 750 kỵ binh , 12 pháo) đã dừng vây hãm để hội quân với Tập đoàn quân Nga-Phổ gần Breslau .

Trước đó vào ngày 27/5 thì Napoléon đã bất ngờ rằng liên quân không hề rút lui về Breslau mà lại rút về Schweidnitz về hướng biên giới Áo  .Rõ ràng việc này có liên quan tới Áo . Nhận ra điều này , Napoléon buộc phải kí hòa ước với liên minh càng nhanh càng tốt để có thể đối phó với Áo và để làm được điều này thì ông cần phải chiếm được thành phố Breslau để lấy lợi thế trên bàn đàm phán . Vào ngày 30/5 , các đội hình bên cánh trái đang ở khu vực Neumarkt-Dietzdorf , Quân đoàn VI cùng Quân đoàn kỵ binh I ở Obermois . Sáng hôm sau thì Quân đoàn V , theo sau bởi Quân đoàn III tiến hành vượt sông Schweidnitzer trong khi Quân đoàn VII tiến đến Arnoldsmühle . Lực lượng của Schuler sau đó buộc phải rút lui về hữu ngạn Lohe do không địch nổi quân Pháp . Tới tối hôm đó thì quân Pháp đã tiếp cận tả ngạn Lohe nhưng không thể chiếm lĩnh làng Neutirch trước kháng cự của 3 tiểu đoàn dự bị cùng 8 khẩu pháo  - đây là lần đầu tiên các binh sĩ dự bị của Phổ bắn một khẩu súng điểu thương . Tới 10 giờ tối thì quân Phổ rút lui về Ohlau để hội quân với nhóm của Sacken . Không gặp phải bất cứ kháng cự nào , Quân đoàn III và Quân đoàn V đã tiến vào thành phố Breslau vào ngày 1/6 . Bên cánh phải  , Quân đoàn XI và Quân đoàn IV đã chạm trán với Sư đoàn St.Priest vào ngày 31/5 gần Herzogswaldau , tới tối hôm đó thì quân Pháp rút lui về Jauer còn quân Nga rút lui về Großrosen .

Tại HQ của Tập đoàn quân Nga-Phổ , dựa trên các báo cáo vào ngày 30/5 , Barclay cho rằng Napoléon giả vờ đàm phán nhưng thực chất đang cố hành quân xuống phía Nam đang cố cắt đứt đường rút của liên quân bằng cách hành quân tốc lực đến Nimptsch và Strehlen . Nếu nhận định này là đúng thì liên quân buộc phải rút lui đến Strehlen ngay lập tức . Yêu cầu của Barclay đã được chấp nhận vào tối 2/6 , quá trình rút lui bắt đầu vào sáng hôm sau với 3 đội hình hướng về Rudelsdorf , Heidersdorf và Großwilkau . Lực lượng chặn hậu được tổ chức tại Striegauer Wehr và Schweidnitz .

Theo góc nhìn của các lãnh đạo Phổ thì rõ ràng Barclay đang muốn rút lui về Ba Lan  nên kế hoạch của Barclay bị miệt thị rất dữ dội , nhưng nếu đứng từ góc nhìn của Nga thì kế hoạch này là hoàn toàn hợp lí bởi Barclay không còn tin rằng liên quân còn đủ sức chiến đấu . Sau trận Großgörschen và trận Bautzen thì nhiều trung đoàn của Nga có sức mạnh chỉ đạt khoảng 150-200 người (tương đương với một tiểu đoàn)  , nhiều trung đoàn kỵ binh chỉ còn lại 2 kỵ đội với khoảng 120 kỵ sĩ , tình trạng thiếu lương thực đã dẫn tới việc các binh sĩ của Nga bắt đầu ăn trộm của các cư dân vùng Schlesien. Mặc dù đã được tiếp viện bởi 12 000 quân từ Pahlen và Osten-Sacken nhưng vẫn chưa đủ để bù đắp thiệt hại , như vậy giải pháp tốt nhất vào thời điểm hiện tại là rút lui về Ba Lan , về đằng sau sông Weichsel để tái tổ chức lại lực lượng .

Theo tính toán của Barclay thì quân đội Phổ cần phải mất 6 tuần để tái tổ chức lại lực lượng , vậy thì quân Phổ nên rút lui cùng với quân Nga về sông Weichsel hay rút lui về phía Bắc để hội quân với Bülow ? Theo ý kiến của Gneissenau tư vấn cho Quốc vương thì quân Phổ nên tách khỏi quân Nga , sau đó dựa vào sông Glacier và sông Neiße để tiếp tục chiến đấu , đợi cho tới khi quân Nga có đủ sức để quay lại chiến trường hoặc cho tới khi Áo gia nhập liên minh . Tuy nhiên việc cố gắng tiếp tục chiến đấu cũng dường như bất khả thi bởi quân Phổ cũng chịu thương vong nặng , thiếu lương thực và các trang thiết bị trong tình trạng hỏng hóc . Hơn thế nữa thì tỉnh Schlesien dù được dự định sẽ tổ chức 68 tiểu đoàn cùng 71 kỵ đội Landwehr nhưng tới thời điểm hiện tại thì chỉ có 14 tiểu đoàn Landwehr là đạt trạng thái sẵn sàng chiến đấu .

Friedrich Wilhelm III do đó không còn cách nào khác buộc phải làm trái ý với các sĩ quan của mình , đó là bắt đầu đàm phán với Napoléon .

11.Chiến dịch tại mặt trận Bắc Đức
 
Trước đó vào tháng 4 thì Wittgenstein đã để lại Lữ đoàn Borstell cùng Quân đoàn Bülow ở trung nguồn Elbe . Một vài ngày trước khi trận Großgörschen-Lützen diễn ra thì Bülow nhận lệnh bảo vệ cây cầu ở Roßlau cùng tuyến đường dẫn đến Berlin , nếu có thể thì chiếm luôn Halle . Bülow thực hiện mệnh lệnh này vào ngày 2/5 - ngày diễn ra trận Lützen và đã đánh bại lực lượng của Lacroix , nhưng Bülow không thể tận dụng thành công bởi liên quân buộc phải rút lui sau trận Lützen . Khi Quân đoàn III của Ney vượt sông Elbe tại Torgau thì liên quân đoán rằng quân Pháp đang có ý định tấn công Berlin nên Bülow nhận lệnh trở về hữu ngạn Elbe để tổ chức phòng ngự . Thực hiện mệnh lệnh này Bülow tiến hành rút lui về Beelit vào ngày 16/5 và tiếp tục về Baruth vào ngày 19/5 , hội quân với Lữ đoàn Borstell tại đây . Tổng sức mạnh lực lượng phòng ngự ở phía Nam Berlin đạt khoảng 20 000 người , nhưng do 2 quân đoàn của Pháp nhận lệnh quay đầu về Bautzen nên thủ đô không còn bị đe dọa . Khi Bülow nghe tin về trận thua tại Bautzen thì ông bắt đầu hành quân về phía Tây vào ngày 24/5 để giữ liên lạc với Tập đoàn quân Nga-Phổ , đồng thời thu hút một phần lực lượng của Pháp . Quân đoàn XII ở lại Bautzen kể từ sau trận đánh nhận lệnh từ Napoléon cùng ngày hôm đó để tiến quân về hướng Berlin qua ngã Hoyersweda-Ludau cùng Lữ đoàn kỵ binh của Beaumont .

Oudinot đợi tới ngày 26/5 rồi mới bắt đầu tiến công để đợi toàn bộ kỵ binh của mình về tập hợp cùng một chỗ . Tới ngày 28/5 thì toàn bộ Quân đoàn XII đã tập trung tại Hoyerswerda , nhưng Oudinot chưa dám tấn công Bülow phải lúc này ông chỉ có trong tay 17 000 người trong khi quân Phổ ước tính có tới hơn 36 000 người theo báo cáo . Ngược lại ở đầu bên kia thì Bülow ước tính quân Pháp chỉ có khoảng 7 000 người nên chỉ có một mình Lữ đoàn Borstell và Lữ đoàn Oppe được triển khai để tấn công . Borstell xuất phát từ Drebkau vào ngày 28/5 với 7.5 tiểu đoàn , 8 kỵ đội  , 16 pháo và 2 trung đoàn Cossack , tổng cộng 7 000 người . Tại Bluno Đại tá von Krafft nhận quyền chỉ huy 2 tiểu đoàn , 1 kỵ đội , 8 pháo và nửa trung đoàn Cossack với nhiệm vụ tiến đến Hoyerswerda để thực hiện một đòn nghi binh từ hướng Bắc , trong khi phần còn lại của Borstell sẽ ập vào từ tả ngạn Elster.

Krafft chạm trán với Sư đoàn Pacthod vào lúc 9 giờ sáng tại Neuwiese-Bergen . Bằng cách bất ngờ tấn công , quân Phổ nhanh chóng chiếm được làng Bergen và làng Seidewinkel .

Ở bên kia bờ sông Elster , Borstell cùng phần còn lại của 2 lữ đoàn dần dần tiếp cận Hoyerswerda nhưng tới đây thì ông lại nhận được tin địch vừa được tiếp viện với khoảng 6000-7000 người cùng 20 khẩu pháo . Biết mình không thể địch nổi nên Borstell đành phải rút lui , Krafft sau đó cũng vượt sông Elster sang bờ phải để theo sau chủ lực . Quân Pháp không hề đuổi theo mà chỉ ở lại doanh trại .

Suốt từ ngày 29/5 đến 3/6 thì Bülow chủ yếu ở lại doanh trại Kalau , liên tục điều quân ra vào vì các báo cáo trái ngược nhau được gửi đến tới tấp . Trước đó vào ngày 28/5 thì Bülow đã nhận lệnh nhằm quấy phá đường tiếp tế của địch và đồng thời phải bảo vệ được Berlin , ngoài ra ông được gợi ý nên hành động nhanh chóng bởi Quân đoàn I của Davout đang trên đường hành quân tới tiếp viện cho Grande Armée  .

Vào ngày 1/6 , sau khi được Hoàng Đế hối thúc thì Oudinot bắt đầu tiến quân với tổng cộng 18 000 người cùng 45 khẩu pháo đến Finsterwalde qua ngã Ruhland .  Dự định của Oudinot là tiêu diệt Bülow vào ngày 2/6 , sau đó tiến thẳng đến Berlin . Tới ngày 3/6 khi quân Pháp vừa tiến tới Kalau thì chạm trán với Lữ đoàn Oppen  , đằng sau Oppen là đội hình chủ lực của Bülow lúc đó vừa hành quân tới Vetschau . Nhưng do Bülow không hiểu rõ tình hình nên đã bỏ qua cơ hội đánh bại Oudinot bằng cách dồn toàn bộ quân số để tấn công . Thay vào đó thì quân Phổ rút lui bằng đường Vetschau-Kiekebusch về Luckau vào tối hôm đó . Lữ đoàn Borstell và Lữ đoàn Boyen phải mất thêm một ngày nữa để tiến tới đây . Thị trấn Luckau là vị trí phòng ngự tuyệt vời hướng về phía Nam , Đông-Nam bởi được bao quanh bởi sông Börste , ở phía Nam thị trấn là khu vực đầm lầy gần như không thể băng qua được . Bülow vào lúc này có tổng cộng 16 000 người cùng 54 khẩu pháo trong tay , Lữ đoàn Thümen được lệnh đồn trú trong thị trấn còn Lữ đoàn Harpe (quân đội Nga) được đẩy đến làng Wittmannsdorf ở phía Tây Nam . Lữ đoàn Hesse-Homburg trong khi đó có nhiệm vụ bảo vệ cửa Tây thị trấn cùng cánh trái . Phần còn lại của quân đoàn bố trí ở ngọn đồi phía sau Luckau .

Sau khi chứng kiến quân Phổ vội vã rút lui vào ngày hôm trước , Oudinot cho rằng địch không muốn tiếp chiến nên đã ngay lập tức áp sát Luckau vào rạng sáng 4/6  . Ông ngay lập tức tấn công ngoại thành Luckau từ phía Đông và Đông Nam và ban đầu kiểm soát được khu vực này , tuy nhiên quân Phổ bắt đầu phản công và dành lại được khu vực . Dưới sự hỗ trợ của pháo binh , Sư đoàn Pacthod đã giành lại được phần ngoại thành tuy nhiên họ không thể tấn công được nội thành . Những nỗ lực tiếp theo nhằm chiếm lĩnh các cây cầu qua sông ở phía Bắc và phía Nam thị trấn đều thất bại . Nhận ra địa hình ở khu vực rất hiểm trở , Oudinot buộc phải đợi tới tận tối thì mới bắt đầu cho rút lui về Schönewalde , sau đó vượt sông Elster vào tối hôm sau gần Übigau . Bülow không đuổi theo quân Pháp ở ở nguyên tại chỗ và được tiếp viện bởi Lữ đoàn Boyen vào ngày hôm sau , nâng tổng quân số lên khoảng 21 400 người . Sau trận chiến quân Phổ mất 720 người , thiệt hại của Pháp không rõ nhưng có khoảng 1000 người bị bắt làm tù binh .

Phải đến tận ngày 7/6 thì Bülow mới bắt đầu tiến tới Schönewalde để đuổi theo quân Pháp , trong khi Oudinot rút lui về Herzberg để nhận tiếp viện từ hướng Magdeburg . 

So với Berlin thì việc kiểm soát thành phố Hamburg  ở hạ nguồn Elbe là một trong những ưu tiên hàng đầu của liên minh lẫn Napoléon . Theo mệnh lệnh của Napoléon thì Davout cùng Quân đoàn I có nhiệm vụ giành lại Hamburg .
Cư dân thành phố tự do Hamburg dù rất muốn thoát khỏi chế độ của Pháp nhưng bản thân họ đều là thương nhân nên thái độ khá nhu nhược , không dám đánh trận hết mình và họ cũng không muốn tài sản của mình bị phá hoại nếu biến thành phố thành chiến trường . Việc phòng ngự thành phố này do đó hoàn toàn phụ thuộc vào các lực lượng của Nga , Phổ hoặc Anh .

Khi quân Pháp kéo đến thành phố thì lúc đó liên quân chỉ có :
-Vệ binh công dân
-Quân đoàn đột kích Lettenborn
-Tiểu đoàn Mecklenburg
-Binh đoàn Hanse
-Binh đoàn Lê Dương Đức (quân đội Anh)

Tổng cộng khoảng 6 600 người . Nếu tính thêm Quân đoàn đột kích Dörnberg và Quân đoàn đột kích Tschernitschews hoạt động ở gần đó thì con số này là 10 800 người . Quân trang trong thành phố bao gồm 320 khẩu pháo , 40 000 quả đạn pháo , 10 tấn thuốc súng và 800 000 viên đạn cho súng điểu thương ., phần lớn được tài trợ từ Anh . Tuy nhiên công việc đưa pháo vào các thành lũy cùng chuẩn bị vây hãm chỉ được thực hiện ở mức sơ sài .

Vào ngày 27/4 từ Bremen , Vandamme xuất phát với khoảng 22 000 quân cùng 16 khẩu pháo từ từ đẩy lùi Cossack của Becklendorff . Cùng ngày hôm đó thì Sebastinai tiến vào Lüneburg , nhưng sau đó thì nhận lệnh của Eugène nhằm hành quân xuống phía Nam để hội quân với Napoléon . Sebastiani không rời ngay mà đợi thêm vài ngày để chờ quân Pháp quét sạch toàn bộ tả ngạn Elbe vào cuối tháng 4 . Vào ngày 29/4 thì lâu đài Harburg đã rơi vào tay quân Pháp , tới ngày 10/5 thì thị trấn Cuxhaven nằm sát bờ biển cũng sụp đổ .

Vào lúc này thì Quốc vương Đan Mạch , khi ấy đang đàm phán với Nga và Anh , đồng ý giúp đỡ Hamburg nên đã thông báo với Vandamme rằng trong trường hợp quân Pháp tấn công Hamburg thì thành phố đang được kiểm soát bởi quân Đan Mạch . Tuy nhiên cả Davout lẫn Vandamme đều không quan tâm nên đều tấn công thành phố . Với sự bổ sung bởi 2000 quân Đan Mạch thì Tettenborn đã có thể kìm chân quân Pháp cho tới ngày 13/5 . Vào ngày 13/5 sau khi Đan Mạch nghe tin về trận thắng của Napoléon tại Lützen thì Quốc vương đổi ý không muốn đàm phán với Anh nữa , thế là toàn bộ quân Đan Mạch rút về biên giới vào ngày 19/5 . Vandamme ngay lập tức bắn phá thành phố ngay sau đó .

Người duy nhất có thể cứu Hamburg vào lúc này là một cựu tướng lĩnh của Napoléon và hiện là Vương thái tử Thụy Điển - Bernadotte . Bernadotte đổ bộ vào Stralsund vào ngày 18/5 cùng với phần lớn lục quân Thụy Điển . Ngay lập tức 4 tiểu đoàn cùng 8 pháo được các sĩ quan cấp dưới triển khai vào thành phố .  Không hiểu vì sao vào ngày hôm sau thì Bernadotte lại lệnh cho lực lượng này đi rút khỏi thành phố .

Thế là số phận của thành phố đã được ấn định . Vào ngày 24/5 , Đan Mạch trở thành đồng minh của Pháp và bắt đầu tấn công thành phố từ phía Bắc với khoảng 10 000 quân . Vào ngày 29/5 hàng nghìn Vệ binh công dân cùng sĩ quan và các cư dân trong thành phố sợ hãi nên bắt đầu bỏ chạy khỏi thành phố . Tettenborn không còn lựa chọn nào khác cũng buộc phải rút lui vào đêm 29-30/5 . Tiểu đoàn Mecklenburg và Binh đoàn Hanse cũng theo sau Tettenborn . Vào ngày 1/6 thì quân Đan Mạch bắt đầu tiến vào thành phố với 4 tiểu đoàn , sau đó là khoảng 8000 quân Pháp dưới quyền Vandamme . Tới ngày 3/6 thì thành phố Lübeck cũng rơi vào tay quân Pháp . Như vậy thì toàn bộ Quân khu số 32 đã được tái thiết lập chính quyền Pháp  .

 

Trước đó kể từ ngày 30/5 thì Thượng tướng kỵ binh von Wallmoden trở thành tổng tư lệnh của các lực lượng liên minh tại Bắc Đức (ngoại trừ các lực lượng tại Berlin) , Cụm quân đoàn Wallmoden sau đó được đặt dưới quyền chỉ huy của quân Thụy Điển .

 

Ngay khi vừa tái thiết lập chính quyền thì tòa án xét xử ngay lập tức được tổ chức tại Hamburg . Do Quân khu số 32 được tuyên bố nằm ngoài vòng pháp luật kể từ ngày 4/4 nên không được bảo vệ bởi Hiến pháp Pháp . Trước đó vào ngày 7/5 , Napoléon đã lệnh cho Davout trừng phạt thành phố thật nặng và bắt giữ toàn bộ các nghị sĩ của thành phố trong thời gian liên minh đang kiểm soát , tịch thu toàn bộ tài sản của họ và xử bắn năm người có tội nặng nhất cùng toàn bộ các sĩ quan của Binh đoàn Hanse , ngoài ra thì thành phố Hamburg phải trả 48 triệu franc tiền bồi thường chiến phí cho Paris . May thay cho Hamburg vì Davout là người có xu hướng ôn hòa nên phần lớn mệnh lệnh này không được thực hiện và phần lớn những người tham gia lật đổ chính quyền đều được cho thời gian để thoát khỏi thành phố . Vào ngày 24/6 sau khi Davout khuyên ngăn thì Napoléon cũng đồng ý cho ân xá , theo đó chỉ 28 người cầm đầu bị xử . Riêng 28 triệu franc thì Davout vẫn buộc phải thu , nhưng ông không ép thành phố phải trả ngay .

Tuy nhiên thì điều khoản cực hình nhất của Napoléon không phải là tài chính mà là biến thành phố thành một pháo đài đúng nghĩa . Từ giữa tháng 6 đổ về sau thì khoảng 10 000 công nhân đã được huy động để xây dựng , sửa chữa các thành lũy , phá bỏ toàn bộ các khu vườn , công viên để biến thành các vị trí cố thủ . Cuối cùng là thu gom toàn bộ lương thực , công cụ , vật liệu xây dựng , xe ngựa trong trường hợp bị vây hãm trong suốt nhiều tháng . Có lẽ giờ đây thì các cư dân Hamburg mới tiếc nuối rằng nếu lúc trước họ chỉ cần hi sinh 1/10 tài sản của mình cho Tettenborn thôi thì giờ đây họ đã không chịu cảnh bị chiếm đóng bởi quân Pháp và mất hết tài sản của mình .

11.Ngừng bắn

Về phía ngoại giao thì đề nghị ngừng bắn đã được gửi đến Napoléon kể từ ngày 23/5 . Đến ngày 1/6 thì Napoléon biết rằng quân Nga và quân Phổ đang tập trung tại Schweidnitz nên lệnh cho Ney tiếp cận vị trí này . Nhưng ngay khi Ney kịp rời đi thì có tin đại diện của Pháp , Áo và Phổ đã đồng ý tạm thời ngừng bắn trong 3 ngày để đàm phán kỹ lưỡng hơn , có vẻ như quân Phổ và quân Nga sắp tách khỏi nhau vì lí do chính trị ?

Ở phía bên kia chiến tuyến , sau trận Bautzen , Alexander đã yêu cầu Bá tước Stadion viết thư gửi Thống chế Berthier vào ngày 22/5 : “các sĩ quan Pháp có lệnh sẽ được chấp nhận tại các tiền đồn của liên minh’’ . Phải đến tận ngày 25/5 thì phía Pháp mới phản hồi . Caulaincourt dưới danh nghĩa Hoàng Đế nói rằng ông ấy không thể đàm phán , nhưng sẽ chấp nhận ngừng bắn và do đó yêu cầu được gặp Sa Hoàng . Mặc dù tình hình của liên quân đang rất bất lợi nhưng Sa Hoàng từ chối đề nghị này nên đã gọi Shuvalov và Kleist đến thay thế , đồng thời chỉ thị cho hai người này rằng nếu đạt được thỏa thuận ngừng bắn thì chỉ có thể tiếp tục đàm phán hòa bình dưới sự hòa giải của Áo . Napoléon lập tức đồng ý với đề nghị này . Tới ngày 30/5 thì vùng đệm đã được ấn định , khu vực này chạy từ biên giới Böhmen  qua Landeshut-Bollehain-Steigau-Kanth tới sông Oder , quân Pháp rút lui về sau phía Tây của vùng này , quân Nga và quân Phổ ở phía sau phía Đông của vùng này .

Về thời gian ngừng bắn thì Napoléon yêu cầu ít nhất 2 tháng với thời hạn thông báo là 14 ngày . Phái đoàn của Phổ quyết liệt phản đối đề nghị này nên đề nghị ngừng bắn cho tới ngày 20/7 với thời hạn thông báo là 6 ngày được cả hai bên chấp thuận . Tuy nhiên Metternich ngay lập tức can thiệp và kéo dài thời hạn ngừng bắn cho tới ngày 10/8 .

Có thể thấy liên minh vẫn kiểm soát phần lớn vùng đất màu mỡ tại Schlesien - căn cứ chiến đấu quan trọng của Phổ , còn bản thân Napoléon bị giới hạn ở Sachsen , cùng lắm là có các pháo đài dọc sông Elbe .  

’’Không thể phủ nhận rằng thỏa thuận ngừng bắn không hề danh dự đối với ta … Ta là người nhường nhịn mọi thứ , còn địch thì chả có gì . ‘’

Đối với cư dân cùng các sĩ quan quân đội Phổ thì không khí kinh hoàng bỗng dưng trở lại khi thỏa thuận ngừng bắn gợi lại kí ức của họ từ năm 1807 , liệu một hiệp ước với Pháp đang được đàm phán ? Tất nhiên là họ không thể nào biết được thỏa thuận ngừng bắn được dùng để giúp liên quân có thời gian để tổ chức lại lực lượng và nếu cứ tiếp tục chiến đấu thì quân đội Phổ có thể sẽ tan rã , thậm chí rút lui về tận biên giới Nga , ngoài ra thì việc ngừng bắn còn giúp Áo có thêm thời gian để vũ trang .

 

Thực hiện thỏa thuận ngừng bắn theo điều 10 và điều 11 thì toàn bộ các lực lượng của hai phe sẽ phải di chuyển đến khu vực đã thỏa thuận trước ngày 12/6 và toàn bộ các lực lượng du kích của liên minh đang hoạt động ở tả ngạn Elbe phải lập tức quay về Phổ .

Vào thời điểm ngừng bắn thì Quân đoàn tự do Lützow có khoảng 400 bộ binh và 400 kỵ binh , lúc đó đang hoạt động ở khu vực Plauen . Tới tận ngày 9/6 thì Lützow mới nhận được tin tức từ một sĩ quan Bayern - von Hof thông báo rằng thỏa thuận ngừng bắn đã đạt được . Thay vì lập tức trở về Phổ như các Quân đoàn đột kích khác thì Lützow đợi tới tận ngày 14/6 thì mới nhận được thông tin xác nhận từ một sĩ quan Sachsen . Vào ngày 17/6 thì Lützow mới bắt đầu rời đi theo hướng Großgörschen , nhưng khi nghe tin có một đội hình của Pháp đang tiếp cận thì ông liền gửi một sĩ quan đến Leipzig để đàm phán với Arrighi - chỉ huy Quân đoàn kỵ binh III để xin mở đường về Phổ . Nhưng sĩ quan này đi rất lâu mà không trở về nên Lützow có điềm , liền lập tức hành quân theo hướng Bắc . Trên đường hành quân thì toàn bộ quân đoàn dần dần bị bao vây bởi lực lượng 1500 người dưới quyền Fourier và Normann . Khi Lützow xin Fourier mở đường để rút lui thì Fourier đáp lại :

’’Ngừng bắn với tất cả ngoại trừ ngươi  !’’

Quân Pháp ngay lập tức tấn công và chỉ trong vòng 15 phút  ,toàn bộ quân đoàn của Lützow đã bị tiêu diệt , bộ binh của quân đoàn phần lớn là  người từ Liên bang sông Rhine nên cố gắng bỏ chạy vào rừng để thoát thân , phần lớn kỵ binh đều bị đánh chết hoặc bắt làm tù binh . Bằng một cách thần kỳ nào đó , Lützow cùng phụ tá Theodor Körner chạy thoát được , mặc dù cả hai đều bị thương . Phần còn lại của quân đoàn hội quân tại Havelberg vài ngày sau đó .
Mặc dù về sau Lützow tổ chức lại quân đoàn của mình nhưng sẽ không bao giờ đủ để có thể bù đắp toàn bộ thiệt hại vào ngày hôm đó .

Sai lầm của Lützow là ông đã không làm giống các chỉ huy du kích khác khi không chịu rút lui về Phổ trước ngày 12/6 nên ông không còn được bảo vệ bởi thỏa thuận ngừng bắn khi đang ở trên lãnh thổ được kiểm soát bởi địch . Ngoài ra thì việc quân đoàn chiến đấu theo kiểu du kích - lối đánh được xem là nhục nhã và không có tinh thần thượng võ , cũng như việc tra tấn các tù binh Pháp để ‘’trả thù’’  đã khiến các chỉ huy Pháp không những không hề nương tay khi bắt gặp mà còn chủ động truy lùng .

Để trả đũa vụ này thì Gneissenau tư vấn cho Quốc Vương không thực hiện điều 5 của thỏa thuận - đó là cung cấp lương lực cho các pháo đài của Pháp đang bị vây hãm ở sau lưng liên quân . Quyết định này sẽ càng khiến lực lượng đồn trú dần dần rơi vào trạng thái tuyệt vọng , như ta sẽ thấy trong chiến dịch mùa thu .

 

Kết thúc chiến dịch mùa xuân liên quân thay vì tiến đến sông Rhine thì đã bị đẩy lùi tới tận điểm xuất phát vào đầu năm tại Ba Lan . Một cuộc nổi dậy ở toàn Đức , nhất là ở Liên bang sông Rhine đã không diễn ra mà chỉ có một vài nỗ lực nhỏ từ một vài địa phương nên đã nhanh chóng bị dập tắt . Cuối cùng thì chỉ có mình Vương quốc Phổ là chống Pháp tích cực nhất , các bang quốc còn lại thì chiến đấu chống lại liên minh dưới lá cờ của Pháp hoặc ngồi yên không dám hành động vì quá khiếp sợ trước Napoléon .

Bản thân Napoléon dù đã thắng hai trận lớn khiến người ta giờ đây đã quên đi thảm họa năm 1812 và bắt đầu nghĩ mọi phương cách để đánh bại ông nhưng ông cũng không hài lòng với kết quả của chiến dịch . Mặc dù thắng trận nhưng các lực lượng vũ trang của địch vẫn chưa hề vỡ trận dù chỉ một lần . So với giai đoạn 1805-1808 thì đối thủ của Napoléon đã học hỏi , cải tổ và nâng cao lực lượng cùng hệ thống tác chiến của mình . Tập đoàn quân Nga-Phổ dù thua 2 trận liên tiếp nhưng vẫn có đủ sức mạnh để tiếp tục chiến đấu khi thời hạn ngừng bắn kết thúc còn Grande Armée dù thắng nhưng thiệt hại lại cao gấp đôi liên quân

’’Nếu Hoàng Đế đã thắng hai trận lớn và chiếm lĩnh Sachsen cùng Hạ Schlesien bằng sự vượt trội về quân số của những thiếu niên trẻ không có kinh nghiệm , đây chính là toàn bộ những gì mà ông ấy có thể đạt được ; binh sĩ của ông ấy , vốn không có tinh thần và sức khỏe đủ vững nên đã gây ảnh hưởng đến màn trình diễn trên chiến trường , họ đã đạt đến giới hạn của mình hoặc Napoléon đã đẩy xa giới hạn của họ .Giờ đây ông thể cho vài nghìn người thuộc lớp của bọn họ về nghỉ ngơi và phải cho phần lớn những người này . Một trận thứ ba với liên quân do đó cần phải né tránh bởi có nguy cơ những tân binh này không thể chịu nổi nhiệt và ông ấy sẽ mất hết tất cả. ‘’ -  Richard Wilhelmi , Quân đội Pháp vào năm 1813 , Berlin , 1889

 

Sau 2 thất bại liên tiếp thì khả năng thuyết phục các bang quốc khác tham gia liên minh là rất khó . Sau khi Đan Mạch theo Pháp vào ngày 29/5 chỉ có thể dựa vào Áo , Anh và Thụy Điển .

Trước đó vào năm 1812 thì Thụy Điển đã theo đuổi chính sách được đưa ra bởi Vương thái tử Charles (Bernadotte) theo đó thì Hiệp ước St.Petersburg và Hiệp ước Örebo đã được kí kết với Nga . Do vậy mà Thụy Điển không tham gia chiến dịch 1812 cùng với Napoléon , tới tháng 1 năm 1813 thì quân đội Thụy Điển có tổng sức mạnh vào khoảng 30 000 người . Mục tiêu chính trị của Bernadotte khi ấy là giúp Thụy Điển thôn tính Na Uy (khi ấy thuộc Đan Mạch) , nhưng ông không vội tham gia liên minh bởi ông không đánh giá quá cao thành công của Nga sau chiến dịch năm 1812 - và chiến dịch mùa xuân 1813 đã chứng minh điều đó .

Thiệt hại của các đạo quân phía Tây của Nga vào năm 1812 là quá lớn , chưa chắc có thể phòng ngự được Ba Lan nếu Napoléon quay trở lại , chứ chưa nói đến việc tiến sâu vào Đức . Nên để có thể đánh bại Pháp hoàn toàn phụ thuộc vào việc Phổ và Áo có tiếp tục trung thành với Napoléon hay không . Do đó mục tiêu của Bernadotte là thuyết phục Phổ và Áo tham gia liên minh chống Pháp với Nga và bản thân Thụy Điển cũng sẽ tham gia liên minh với điều kiện sẽ nhận được Na Uy .

Phổ đã gia nhập liên minh vào tháng 3 năm đó và cùng Nga chiến đấu cực kì tích cực nhưng Áo thì vẫn chưa sẵn sàng . Metternich hoàn toàn đồng ý với việc nhường lại Na Uy cho Thụy Điển nhưng ông vẫn đang bận mặc cả lợi ích với Nga . Tất nhiên điều này cũng đồng nghĩa với việc phạm với tính chính danh khi Na Uy đã là vùng đất của Hoàng Gia Na Uy trong suốt 4 thế kỷ .

Phổ cũng đồng ý với Metternich , theo đó công nhận Na Uy thuộc Thụy Điển để đổi lấy 30 000 quân Thụy Điển và điều này sẽ khiến Friedrich Wilhelm III liên tục nhức nhói khi đã phạm phải tính chính danh vì lợi ích của mình .

Sa Hoàng dù không muốn phạm phải tính chính danh nhưng cũng bị ảnh hưởng bởi quan điểm của Áo và Phổ , nhất là khi hiệp ước với Thụy Điển đã được kí kết vào năm 1812 . Alexander thay vào đó khuyên Quốc vương Đan Mạch nên nhường lại Na Uy cho Thụy Điển , đổi lại thì Đan Mạch được hứa sẽ được nhận các thành phố Hanse (ngoại trừ Hamburg) cùng Vương quốc Hà Lan để bù lại . Ngoài ra thì ông cũng thề sẽ không bỏ vũ khí một khi Đan Mạch đã thành một nước quân chủ hạng nhất . Trong trường hợp Quốc vương Đan Mạch không đồng ý với yêu cầu này thì Alexander đã chỉ thị cho Dolgoruky đi ngược lại theo hướng cố giữ lại Na Uy cho Đan Mạch .

Bernadotte sau khi biết về các hoạt động của Dolgoruky đã thất vọng ,  không còn tin tưởng vào người Nga . Ông đề nghị với Đan Mạch sẽ nhường phía Bắc của Giáo phận Drontheim và nếu Đan Mạch chịu nhả phần lãnh thổ tương đương thì nửa còn lại của giáo phận sẽ được cho Đan Mạch . Ngay khi Đan Mạch từ chối đề nghị này thì lập tức Bernadotte trả lại hộ chiếu cho đại sứ Đan Mạch tại Stockholm vào ngày 23/4 . Khoảng 17 000 quân Đan Mạch cũng vừa mới đổ bộ vào Pommern cùng ngày hôm đó dưới sự ủng hộ của Anh , Phổ và Áo . Ngoài ra thì báo chí Phổ cũng bắt đầu viết các bài chỉ trích Alexander về các thỏa thuận nhường lại lãnh thổ của Đức cho Đan Mạch . Trước áp lực này , Alexander buộc phải gọi Dolgoruky trở về , đồng thời tuyên bố những tin đồn về việc đàm phán với Đan Mạch là giả nhằm xoa dịu căng thẳng với Thụy Điển .

Sa Hoàng gửi một lá thư đến Bernadotte giải thích rằng ông nên tạm thời hoãn lại vấn đề Na Uy vì lợi ích chung ở Châu Âu . Vương thái tử khi ấy vẫn còn ấn tượng rằng thỏa thuận đã đạt được giữa Nga và Đan Mạch đã đạt được nên ngay lập tức từ chối và tuyên bố rằng ông sẽ không làm gì cho tới khi các lực lượng của Nga trong Hiệp ước Abo đã được gửi đến cho ông .

Cùng lúc đó thì liên quân vừa thua trận Großgörschen , Sa Hoàng lập tức gửi đại sứ đế Stockholm để tiếp tục đàm phán . Lần này do đã được Áo thuyết phục nên Bernadotte đưa ra điều kiện dễ hơn : Thụy Điển sẽ tạm thời không tấn công Đan Mạch và sẽ dùng tập đoàn quân trên đất Đức để chống lại Napoléon nếu Sa Hoàng gửi 35 000 quân đến tiếp viện như trong Hiệp ước Abo . Sau trận Bautzen thì các lãnh đạo liên minh không còn cách nào khác buộc phải chấp nhận theo yêu cầu của Thụy Điển . Do Alexander hiện không có đủ 35 000 quân để gửi nên kết quả là toàn bộ các lực lượng của liên minh ở hạ nguồn Elbe (Quân đoàn Bülow , Cụm quân đoàn Wallmoden và Cossack Voronzov) được đặt dưới quyền chỉ huy của Bernadotte , cùng với quân Thụy Điển thì toàn bộ lực lượng này sẽ có tên gọi Tập đoàn quân Bắc - Armée du Nord .

 

Trong khi Thụy Điển vẫn đang quan hệ ngoại giao tốt với Anh kể từ Hiệp ước Örebro thì quá trình đàm phán giữa Anh và Phổ vẫn đang được tiến hành . Anh không thể nào triển khai một lực lượng đủ lớn đến Đức bởi vào lúc này họ vẫn đang bận chiến đấu ở Mỹ và Tây Ban Nha , điều duy nhất mà Anh có thể làm vào lúc này là gửi tiền cùng trang bị nhằm hỗ trợ quá trình vũ trang của Phổ (khoảng 105 000 bộ cùng 105 000 viên đạn) . Tuy nhiên chỉ mới có 15 000 bộ được gửi đến cảng Kolberg vào mùa xuân nên nhiều đơn vị Landwehr buộc phải huấn luyện với thương hoặc dùng chiến lợi phẩm của Pháp . Nhiều bộ trang bị này thay vì được gửi thẳng đến Phổ thì được gửi trước cho Nga và Thụy Điển nên thậm chí sau khi thỏa thuận ngừng bắn kết thúc thì ngân sách cùng số lượng trang bị của Phổ vẫn đang trong tình trạng cạn kiệt .

Trong quá tình đàm phán thì Vương quốc Phổ đồng ý nhường lại  cho nhà Guelph thành phố Hanover và Công quốc Hildesheim (sát nhập vào Vương quốc Phổ từ năm 1803 , sau đó bị Napoléon tách ra ghép vào Vương quốc Westfalen từ năm 1808)  , đổi lại thì Phổ sẽ nhận 666 666 bảng (tương đương  3.5 triệu thaler), trong khi Nga sẽ được nhận  1 833 334 bảng (tương đương 8 triệu rúp) còn Thụy Điển nhận 1 triệu bảng .

 

Sự góp mặt của Áo trong việc chiến đấu chống Napoléon còn quan trọng hơn cả 30 000 quân của Thụy Điển hay viện trợ tài chính từ Anh .

Ưu tiêu của Metternich chính là hòa giải chứ không phải là ngả theo Pháp hoặc theo liên minh . Việc Napoléon nhất quyết không từ bỏ Tây Đức đã đẩy Áo buộc phải sử dụng vũ lực , nhưng bản thân Metternich vẫn còn đang do dự để tiếp tục đàm phán . Đầu tiên là bởi quân đội Áo vẫn đang trong quá trình tái vũ trang , thứ hai là bởi Nga mới là kẻ thù lâu đời của Áo . Mặc dù Franz muốn tiêu diệt vị thế chủ đạo của Pháp nhưng ông cũng không muốn Nga trở nên quá mạnh ở Châu Âu . Trong mắt của người Áo cả Napoléon lẫn Alexander không nên có quá nhiều quyền lực .

Chính vì thế mà mục tiêu của nội các Wien giờ đây là dùng Nga và Pháp để kìm hãm lẫn nhau và nằm ở giữa hai quốc gia này sẽ là các bang quốc đủ mạnh nằm dưới quyền kiểm soát của Áo . Một trong những bang quốc ấy chính là Vương quốc Phổ . Như vậy thì Áo và Phổ cho tới lúc này vẫn đang có cùng một mục tiêu chung , tuy nhiên nội các Berlin vì điều này nên đã nhận định sai lầm về ý đồ sâu xa tại Wien khi cho rằng họ muốn chia sẻ quyền lực với Phổ trong việc cai trị Đức . Trên thực tế thì Áo không hề muốn Phổ trở thành bang quốc thống trị Bắc Đức mà toàn bộ xứ Germania buộc phải đặt dưới trướng của Áo . trong con mắt của giới quân chủ Donau thì các cuộc nổi dậy chống Pháp ở Phổ cũng là một trong những mối đe dọa chính đến vị thế của Áo . Việc khôi phục lại vị thế của nhà Habsburg mới là ưu tiên hàng đầu chứ không phải vì lợi ích của Đức .

Để đạt được mục tiêu này thì Metternich buộc phải chờ cho tới khi quân đội Áo đã đủ mạnh , cho dù ông có thể lập tức ngã theo Napoléon và đánh bại liên quân Nga-Phổ .

Vào ngày 27/3 Ngoại trưởng Pháp Bassano đã gửi thư đến Metternich : ‘’Nga đã buộc Phổ thuận theo ý mình . Nếu họ giành chiến thắng thì toàn bộ hữu ngạn Weichsel sẽ thuộc về Nga và bù lại thì Phổ sẽ  được mở rộng lãnh thổ tại (Tây) Đức . Bởi vì Áo muốn hòa hoãn nên các ngài cần phải hành động ngay lập tức , nếu Nga từ chối đàm phán thì Áo sẽ tính tới giải pháp tiêu diệt Phổ* . Vương quốc Phổ vào năm 1813 có 5 triệu dân , một triệu sẽ ở lại Đông Phổ tại hữu ngạn Weichsel , hai triệu sẽ trở thành công dân Áo và hai triệu còn lại sẽ trở thành công dân Sachsen và Westfalen . Khi ấy thì tỉnh Schlesien - vùng đất đẹp nhất của Phổ và nằm cạnh Böhmen sẽ được sát nhập vào Áo , vùng này có giá trị khác hẳn so với những vùng sẽ được sát nhập cho các đồng minh của Hoàng Đế ‘’

*: Vì lí do cá nhân nào đó , có thể là thù ghét mà Napoléon đã luôn luôn giày xéo nhà Hohenzollern trong suốt sự nghiệp của mình

Mặc dù đây là cơ hội ngàn năm có một để Áo cuối cùng có thể tiêu diệt bang quốc đang trên đà trở thành một thế lực tại Đức , nhưng Metternich không hề tin tưởng Napoléon bởi kịch bản này cũng đồng nghĩa với việc Pháp tiếp tục làm bá chủ tại lục địa . Metternich do đó tiếp tục theo đuổi chính sách ban đầu của mình , cố gắng thuyết phục các quân vương thuộc Liên bang sông Rhine bắt đầu vũ trang chống Pháp nhưng không thành công bởi sức ảnh hưởng của Napoléon là quá lớn . Riêng Quốc vương Sachsen thì đồng ý đàm phán , nhưng sau trận Großgörschen thì Augustus cũng không còn cách nào khác ngoài việc chấp nhận phục tùng Napoléon .

Metternich phản ứng lại bằng cách gửi Stadion và Bubna lần lượt đến gặp liên minh và Napoléon để đưa ra đề nghị , đồng thời bắt đầu cho tập trung quân số gần biên giới Sachsen . Sau khi Bubna không thể thỏa thuận được với Napoléon thì Hoàng Đế Franz cùng nội các bắt đầu có xu hướng ngả theo liên minh , nhưng vẫn còn chút do dự .

Trong khi cả hai phe đang trong giai đoạn ngừng bắn thì hai vị quân vương của Nga và Phổ đang trú tại sở chỉ huy tại Reichenbach còn Hoàng Đế Franz thì ở Gitschin . Metternich đến Reichenbach vào ngày 19/6 và đã thành công trong việc thuyết phục hai vị quân vương chấp nhận mục tiêu chính trị của Áo . Sau khi đã kết thúc chiến tranh thì công việc phân định lại Châu Âu sẽ được thực hiện bằng hội nghị tổ chức tại Prag . Hiệp ước Reichenbach chính thức được kí kết vào ngày 27/6 với những điều khoản chính như sau :

- Giải tán Công quốc Warszawa , sau đó sát nhập lãnh thổ vào Nga , Áo và Phổ .
- Vương quốc Phổ sẽ nhận lại thành phố Danzig cùng vùng lãnh thổ xung quanh
- Đế chế Áo sẽ nhận lại tỉnh Illyrischen
- Thành phố tự do Hamburg và Thành phố tự do Lübeck , bao gồm vùng lãnh thủ xung quanh sẽ được khôi phục .
- Phần lãnh thổ gọi là Quân khu số 32 của Pháp sẽ được trả lại cho các bang quốc Đức
- Áo sẽ tuyên chiến với Pháp nếu Napoléon không chấp nhận những điều nêu trên vào ngày 20/7

Tất nhiên là những điều kiện này không hề đi theo ước muốn của cả Phổ và Nga . Đối với Phổ thì họ đã mất một vài tỉnh ở Ba Lan so với trước năm 1808 còn Nga thì mất các tỉnh mà họ buộc phải nhả cho Áo kể từ sau chiến dịch 1806-1807 , trong khi Pháp vẫn giữ lại Hà Lan cùng toàn bộ lãnh thổ ở tả ngạn sông Rhine , ngoài ra thì Liên bang sông Rhine vẫn sẽ tiếp tục được tồn tại . Việc Nga và Phổ buộc phải nhượng bộ trước Áo cho thấy họ đang rất cần Áo tham gia liên minh để hạ bệ Napoléon và hiện giờ họ đang mong vị Hoàng Đế Pháp chỉ cần từ chối một điều thôi thì Áo sẽ lập tức tuyên chiến .

Napoléon sau khi được Bubna thông báo rằng Nga và Phổ đã chấp thuận đề nghị hòa giải của Áo thì ông đã lập tức mời Metternich đến Dresden để đàm phán . Hoàng Đế Franz bật đèn xanh cho Metternich đến gặp Napoléon . Vào ngày 25/6 Metternich có mặt tại Dresden và đã có một cuộc trò chuyện kéo dài suốt 9 tiếng với Hoàng Đế Pháp với kết quả là Napoléon sẽ không từ bỏ thế thống trị của mình tại Châu Âu - thành quả từ những chiến dịch lẫy lừng trong quá khứ . (còn tiếp)